آقای دکتر! لطفا در مورد کربوبلاکرها برای مان بگویید.
بیش از نیم قرن پیش این ایده عنوان شد که برخی فرآورده های گیاهی مانند لوبیای سفید و گندم حاوی ترکیباتی اند که از فعالیت آنزیم های آمیلاز بزاقی و پانکراسی جلوگیری می کند. برای اولین بار در سال 1970 میلادی استفاده از مهار کننده های آمیلاز (مشتقی از منابع گیاهی مانند گندم) در مطالعات حیوانی مورد ارزیابی قرار گرفت و نشان داد مهار کننده های آمیلاز مشتق از گندم توانایی کاهش قند خون بعد از صرف نشاسته گندم خام را دارند.
با توجه به این که کربوبلاکرهای نسل اول عوارضی مانند تحریک دستگاه گوارش را به دنبال داشت، از اواخر سال 1990 میلادی کربوبلاکرهای نسل دوم که کاملا گیاهی و از عصاره نوعی لوبیای سفید تهیه شده بود، مورد توجه قرار گرفت. پس از ارزیابی های انجام گرفته و اثبات ویژگی عدم تحریک دستگاه گوارش، این نسل از کربوبلاکرها در سال 2001 میلادی وارد بازار شدند.
در این سال ها، مطالعات مختلفی در ارتباط با میزان اثربخشی کربوبلاکرها ابتدا در نمونه های حیوانی و سپس در نمونه های انسانی انجام شد. به دنبال یافته های اولیه محصولات مهار کننده آمیلاز مشتق از لوبیای سفید تحت عنوان «carbo blockers» با هدف کاهش وزن، تجاری سازی و به بازار معرفی شد. امروزه نیز کربوبلاکرها یکی از انواع مکمل هایی هستند که بیشتر برای تنظیم وزن توصیه و استفاده می شوند.
مکمل های کربوبلاکر را به نام «بلاکرهای نشاسته» هم می شناسند. منظور از نشاسته، کربوهیدرات های پیچیده است و تا زمانی که توسط آنزیم به آمیلاز به قطعات کوچک تر تبدیل نشود قابل جذب نیست. مهار کننده های آمیلاز یا همان کربوبلاکرها از طریق کاهش فعالیت آمیلاز از تجزیه کربوهیدرات ها جلوگیری می کنند و باعث عبور آنها از دستگاه گوارش و در نتیجه عدم جذب شان می شوند.
در سال 2001 میلادی مطالعه ای که برای ارزیابی اثربخشی کربوبلاکرهای نسل دوم روی تغییرات وزن طراحی شده بود، نشان داد افراد چاقی که برای مدت 30 روز پودر کربوبلاکر نسل دوم را دریافت کرده بودند نسبت به گروه کنترل کاهش 10 درصدی در توده چربی و بیش از 3 درصدی در دور کمر را نشان دادند. این نتایج توسط چند مطالعه دیگر که در سال های 2001 تا 2004 میلادی انجام شد نیز مورد تایید قرار گرفت.
یکی از مسائلی که معمولا مورد نظر متخصصان تغذیه در رژیم های کاهش وزن است، کاهش بافت چربی است. مصرف این مکمل تضادی با این هدف ندارد؟
برخی محققان بر این باور هستند مکمل یاری با کربوبلاکرها علاوه نبر تاثیر مثبت بر روند کاهش وزن می تواند سبب کاهش میزان توده چربی شود. با توجه به این که توده چربی نقش مهمی در بروز بیماری های مزمن بازی می کند، مکمل بازی با کربوبلاکرها می تواند به عنوان یک عامل درمانی نیز مطرح شود.
پس در کل مصرف آن را توصیه می کنید؟
بله. البته زیر نظر متخصص تغذیه و کنار یک رژیم غذایی اصولی. در کل، الگوی تغذیه ای جمعیت ایرانی بر پایه غلات و مواد نشاسته ای است و به نظر می رسد استفاده از مهار کننده های آمیلاز که تجزیه نشاسته را کاهش می دهند می تواند سبب کاهش انرژی در دسترس و به تبع آن کنترل بهتر وزن در جمعیت ایرانی شود.
آیا مکمل های کربوبلاکر ضرر ندارند؟
در بیشتر مطالعات نشان داده شده مصرف کربوبلاکرها اثر ناخوشایندی ندارد. با این وجود در برخی افراد استفاده زیاد از کربوبلاکرها سبب بروز نفخ و اسهال می شود. معمولا در بیشتر موارد افراد می توانند زیر نظر متخصص تغذیه به عنوان یک مکمل غذایی در بهبود روند چاقی یا اضافه وزن و دیابت خود از کربوبلاکرها استفاده کنند.