ایلنا/ اولین روز اجراهای سیزدهمین جشنواره موسیقی نواحی در بازار گنجعلی‌خان کرمان برگزار شد.
در اولین روز هنرمندانی از مناطق مختلف ایران شامل عبدالرئوف برنا و اسفندیار تخمکار از خراسان رضوی (تربت جام)، ولی‌محمد خلج از افغانستان، رضا نارویی، امیرحسام نارویی و جهانگیر عیسی‌پور از سیرجانِ کرمان، امان‌الله صادقی و پرویز صادقی از گوغرِ کرمان، و افشین خانی و باسم حمادی از خوزستان روی صحنه رفتند و اجراهایی در قالب دوبیتی‌خوانی برگزار کردند. همچنین در طول برنامه احمد صدری (دبیر جشنواره) و محمدعلی مرآتی و فؤاد توحیدی دو تن از اعضای شورای علمی جشنواره به عنوان کارشناس مجری در خصوص جزییات اجراها نکاتی را عنوان کردند.
احمد صدری دبیر سیزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران در رابطه با جزییات اجراهای روز اول گفت: اجراهای مربوط به منطقۀ خراسان، شهر تربت جام، دوبیتی‌ها در این منطقه «چهاربیتی» نامیده می‌شوند. نه‌تنها در منطقۀ تربت جام، بلکه در منطقۀ هرات نیز به همین نام معروف است، چرا که یک حوزۀ فرهنگی است و در این حوزۀ فرهنگی تشابهات زیادی وجود دارد.
وی ادامه داد: از آنجایی که برگزاری جشنواره موسیقی نواحی با هفتۀ وحدت مصادف شده است، در افتتاحیۀ جشنواره قطعاتی در نعت حضرت رسول اکرم اجرا شد که متن این آوازها و ملودی‌ها مربوط به کارگان اجرایی این منطقه است. در ادامه برنامه‌ها به جهت اینکه مطالعه تطبیقی هم داشته باشیم، یکی از نوازندگان افغان که در تهران ساکن است با ساز هارمونیوم، چهاربیتی‌هایی با ملودی‌های افغانی اجرا کرد.
دبیر جشنواره موسیقی نواحی ایران عنوان کرد: در رابطه با اجرای هنرمندان کرمانی، همان‌طور که می‌دانید کرمان شهر چندفرهنگی است. بنابراین دوبیتی‌ها در این مناطق از تنوع اسمی زیادی برخوردارند. در اولین روز نمونه‌هایی از «دوبیتو» داشتیم.
صدری اظهار داشت: به شکل نمادین پیرمردی ۱۰۱ساله و نوجوانی ۱۱ساله اجرا داشتند تا تدوام موسیقی این مناطق را نشان بدهیم. یکی از نکات جالب که اصلاً جزو برنامه نبود را عشایر کرمان رقم زدند. آن‌ها شروع کردند دوبیتی‌ای درباره سردار سلیمانی خواندند. سردار سلیمانی جزو عشایر کرمان بود و برای ایشان مرثیه‌سرایی کردند. در مناطق کردنشین وقتی فرزندی فوت می‌کند، مادر او سر خاک می‌آید و خصوصیات ظاهری، اخلاقی و باطنی او را مورخوانی می‌کند. اینجا نیز همان اتفاق افتاد و چیز عجیب و غریبی نبود.
وی با اشاره به اینکه این مسئله نشان می‌دهد که موسیقی چقدر حیات اجتماعی دارد، گفت: این نکته بسیار مهمی است که گاهی برخی نسبت به آن بی‌توجه هستند. تصور می‌کنند موسیقی نواحی ایران یک میراث فرهنگی صرف است، در حالی که این‌طور نیست. این نکته برای من که کار پژوهشی می‌کنم جالب و جذاب بود. مدام می‌شنوم که می‌گویند موسیقی نواحی ایران از دست رفته است. برخی می‌گویند این موسیقی‌ها فرم ثابت و تکراری دارند، در حالی‌که این‌طور نیست. وقتی این‌گونه در شعر قرار می‌گیرد به نوعی اسطوره‌سازی می‌کند.
دبیر جشنواره موسیقی نواحی ایران بیان کرد: کاری که اسطوره می‌کند این است که آن شخصیت را از بستر زمان و مکان خارج می‌کند و می‌برد در خاطرات قومی اش قرار می‌دهد و در زمان زنده می‌ماند. درست مثل بسیاری از یاغی‌هایی که در منطقه شمال ایران داریم. آن‌ها یاغی و دزد بودند. گله‌ها را می‌دزدیدند، اما وقتی با نظام پهلوی مبارزه و ستیز کردند، مردم آن منطقه همه‌چیز را فراموش کردند. برای آن‌ها شعر گفتند و با ساز اجرا کردند و این روایت را نگه داشتند. کم‌کم در طول زمان به این روایت لایه به لایه اضافه شد و صورت کاملی پیدا کرد و آن شخصیت از زمان و مکان خارج شد و به اسطوره تبدیل شد. در حال حاضر راویان مناطق مازندران این‌ها را روایت می‌کنند. برای آن‌ها عادی است که راجع به مشتی بلور یا هاجر سلطون حرف بزنند، در حالی‌که یاغی بودند.
صدری در خصوص سایر اجراهای روز گذشته عنوان کرد: اجرای آخر از جنوب ایران و از قوم عرب‌ها بود. سازی که در موسیقی این منطقه اهمیت دارد ربابه است. در این منطقه دوبیتی‌هایی وجود دارد که به آن مربع‌خوانی می‌گویند. در این جشنواره‌ها برای بار دوم است که نوازنده ساز ربابه روی صحنه می‌آید. این تصور وجود دارد که مردم این ساز را نمی‌فهمند و یا قطعات ریتمیک دوست دارند، در حالی‌که دیروز نوازنده‌ای که این نوع موسیقی را اجرا کرد، تحریرهای بسیار ظریف و قشنگ و جمله‌های آرامی داشت. هماهنگی بین ساز و حنجره آن‌قدر زیاد بود که گاهی قابل تفکیک نبود.
وی در پایان با بیان اینکه در این جشنواره نیاز نوازنده به مخاطب احساس می‌شود، اذعان کرد: نوازنده به چهرۀ مخاطب نگاه می‌کند و بازخورد می‌گیرد. رابطۀ بین هنرمند و مخاطب در اثر هنری تأثیر دارد. این رابطه رابطه‌ای دوطرفه و دیالکتیکی است. مشکلی که برای نوازنده‌ها احساس می‌کردم این بود که نمی‌توانستند سازشان را از محیط بشنوند. این عامل در اجرای نوازنده تأثیر منفی دارد، ولی اساساً کار نوازنده این است و در نهایت کارش را انجام می‌دهد. در مقام مخاطب حرفه‌ای کاملاً این موضوع را احساس می‌کنم که سطح اجراها ممکن است تا حدودی کاهش پیدا می‌کند. خواهشم این است مخاطبان نیز به این مسئله توجه داشته باشند.
سیزدهمین جشنوارۀ موسیقی نواحی ایران به دبیری احمد صدری و به میزبانی کرمان تا سه‌شنبه ۱۳ آبان ادامه دارد.