کیانوش عیاری از جمله نویسندگان و کارگردانان سرشناس کشورمان بوده که فیلم های سینمایی تاثیر گذاری همچون تنوره دیو، شبح کژدم و آن سوی آتش را کارگردانی کرده است.
جالبز | بخش چهره ها – کیانوش عیاری از نویسندگان و کارگردانان مشهور سینمای ایران در ژانر اجتماعی است. این هنرمند در فیلم‌ها و سریال‌های خود به دنبال موضوعات اجتماعی است و سعی می‌کند به بررسی روابط میان انسان‌ها و اقشار مختلف اجتماع بپردازد. در این مقاله به بیوگرافی، فعالیت‌ها و حواشی کیانوش عیاری خواهیم پرداخت.
بیوگرافی کیانوش عیاری
کیانوش عیاری در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۳۳۰ در شهر اهواز دیده به جهان گشود. به گفته خودش، از دوران کودکی به نوشتن و خلق تصاویر تازه از زندگی علاقه‌مند بوده و به همین دلیل با ساخت لوله‌های مقوایی و نگریستن به کوچه و محله، در صدد انتخاب لحظات زندگی بود.
تحصیلات
با آن که عیاری در حرفه کارگردانی و نویسندگی بسیار متبحر است، اما به تحصیلات آکادمیک معتقد نبود و به همین دلیل پس از اخذ مدرک دیپلم، کار خود را آغاز کرد.
زندگی شخصی و ازدواج
کیانوش عیاری متاهل بوده و چند فرزند دارد. برادر او، داریوش عیاری است که از فیلمبرداران بزرگ سینمای ایران به شمار می‌آید.
شروع فعالیت هنری کیانوش عیاری
کیانوش عیاری فعالیت هنری خود را در حالی که فقط ۱۹ سال سن داشت، با ساخت چند فیلم کوتاه ۸ میلیمتری (م. م.۸) در سینمای آزاد شهر اهواز در سال ۱۳۴۹ آغاز کرد. او پس از این شروع موفقیت آمیز، در سال ۱۳۶۴ اولین فیلم حرفه‌ای خود را با عنوان تنوره دیو کارگردانی کرد. تنوره دیو در روستای نوش آباد از توابع شهرستان کاشان ساخته شد. عیاری در این فیلم به سراغ مردم روستایی رفت که در اثر ورود تکنولوژی، تعادل زندگی ساده شان به هم ریخته است. در واقع موضوع این فیلم حفر چاق عمیق در منطقه‌ای کم آب است که موجب خشکیدن چاه‌های دیگر اهالی می‌شود.
در پی این ماجرای به ظاهر ساده، مشکلات عدیده‌ای برای مردم روستایی ایجاد شده که ان‌ها را مجبور به ترک دیار می‌کند. عیاری در این فیلم با به تصویر کشیدن مشکلات ناشی از بی توجهی به شرایط حاکم بر سرزمین مادری (کم آبی روستای نوش آباد) خواستار برقراری تعادل در میان سنت‌ها و تکنولوژی است. یکی از نکاتی که فیلم تنوره دیو را از آثار آن زمان بسیار متمایز می‌کند، استفاده از مردم محلی آن منطقه در ساخت این فیلم است. همچنین بازیگران مطرحی همچون جهانگیر الماسی، مجید مظفری، سیروس گرجستانی و… نیز در این فیلم به ایفای نقش پرداخته اند.
نگاهی به فیلم‌های تاثیر گذار شبح کژدم و آن سوی آتش
پس از کسب تجربه موفق در فیلم تنوره دیو، کیانوش عیاری فعالیت هنری خود را با ساخت فیلم‌های شبح کژدم در سال ۱۳۶۵ و آن سوی آتش در سال ۱۳۶۶ ادامه داد. داستان فیلم شبح کژدم در مورد جوانی است که علاقه شدیدی به سینما و ساخت فیلم دارد؛ اما به دلیل رانت بازی تهیه کنندگان، در برآورده کردن آرزوی خود ناکام مانده و در نهایت تصمیم می‌گیرد فیلمنامه اش را در زندگی حقیقی خود تجربه کند. در واقع کیانوش عیاری در ساخت این فیلم به نوعی مشکلات و مسائل بی شماری که در این مسیر سد راه خود بوده را به شکل هنرمندانه و موشکافانه‌ای به تصویر کشیده است.
پس از ساخت شبح کژدم، عیاری با ساخت فیلم آن سوی آتش در سال ۱۳۶۶، مسائل و مشکلات جامعه را بار دیگر به طرز هنرمندانه تری به تصویر کشید. موضوع این فیلم در مورد مشکلات خانواده جنوبی و فقیر در سال‌های پیش از انقلاب است که ماجرای کینه و انتقام دو برادر را نقل می‌کند. عیاری در این فیلم مسائل اجتماعی همچون فقر و محرومیت‌ها را به شکل زیرکانه‌ای در پس زمینه فیلم نشان می‌دهد.
کیانوش عیاری و تجربه ژانر کمدی
هر چند عیاری سبک واقع گرایانه را برای فیلم‌های خود برگزیده بود و سعی می‌کرد در ساخت فیلم‌های خود با الهام از مسائل و مشکلات اجتماعی، به دنبال موضوعات بکر و دست نخورده باشد؛ اما پس از این چند سال به سینمای کمدی روی آورد و فعالیت هنری خود را با ساخت دو فیلم تجاری در ژانر کمدی ادامه داد. هر چند این دو فیلم کمدی از پر فروش‌ترین فیلم‌های سینمایی آن زمان محسوب می‌شد، اما دغدغه اصلی عیاری بیان متمایز موضوعات اجتماعی بود و به همین دلیل بار دیگر در اواسط دهه ۷۰ با ساخت فیلم بودن یا نبودن به ژانر اجتماعی بازگشت. فیلم سینمایی بودن یا نبودن در سال ۱۳۷۷ ساخته شد و مشکلات و دغدغه‌هایی که خانواده‌های درگیر با مسائل مربوط به پیوند قلب با آن مواجه هستند را به تصویر می‌کشد. همچنین بازیگرانی همچون زنده یاد عسل بدیعی، فرهاد شریفی، چکامه چمن ماه، حسین ایل بیگی و… در این فیلم ایفای نقش کرده اند.
صحبت‌های حاشیه ساز کیانوش عیاری پیرامون فیلم جنجالی کاناپه
کیانوش عیاری در فیلم هایش همواره به دنبال طرح مسائل اجتماعی با مضمونی خاص بوده است. بر همین اساس عیاری برای اولین بار در فیلم کاناپه از زنان بدون حجاب در جلوی محارم خود استفاده کرد. این فیلم که با پاسخ سخت و کوبنده منتقدان همراه بوده و به دلیل عدم رعایت حجاب و استفاده از کلاه گیس برای بازیگران زن، از پخش در سینما محروم شد. کیانوش عیاری در این باره می‌گوید: “همیشه خجالت می‌کشیدم که در فیلم هایم زن باید با روسری در کنار محارمش ظاهر شود. این خجالت و شرم همراه من بود تا زمانی که بعد از یک وقفه شش ساله تصمیم به ساخت کاناپه گرفتم. با خود عهد بستم که یا فیلم نخواهم ساخت یا اگر هم بسازم زن نباید داشته باشد و اگر زن داشته باشد باید در ملآ عام باشد و نه مکان‌های خصوصی. “
برخی از منتقدان، نظر عیاری در مورد زن را نشانه تعهد وی به فیلمسازی می‌دانند. به گفته عیاری به منظور برطرف کردن هر گونه سوءظن نسبت به بازیگران زن فیلم کاناپه، مو‌های هر ۶ بازیگر توسط گریمور خانم، از ته تراشیده شده و این صحنه توسط یک فیلمبردار خانم مستند سازی شده است. همچنین عیاری به فیلم‌هایی که در آن‌ها بازیگران زن در بهترین وضعیت موجود تنها نیمی از مو‌های خود را می‌پوشانند، انتقاد می‌کند. محسن امیریوسفی که از نویسندگان، تهیه کنندگان و کارگردانان بزرگ سینمای ایران است می‌گوید: “زمانی که فیلم کاناپه را دیدم اولین سکانسی که در آن زنان بازیگر بدون حجاب حضور داشتند، بسیار مرا شگفت زده کرد. اما پس از چند سکانس دیگر مضمون فیلم مرا جذب کرد و از یاد بردم زنان در این فیلم حجاب ندارند. “
در راستای این واکنش، عیاری خود با تعدادی از تماشاگران فیلم به صحبت می‌نشیند و بیان می‌کند هیجان ایجاد شده تنها در دقایق ابتدایی فیلم بوده و پس از آن هیجان از بین می‌رود و بیننده به مضمون فیلم توجه می‌کند. همچنین وی معتقد است اگر من یا هر کارگردان دیگری فیلم بعدی خود را نیز این چنین بسازیم، هیجان و واکنش‌های اولیه نیز کاملا از بین رفته و این مسئله برای مردم عادی خواهد شد.
علاوه بر این عیاری معتقد است مسئولان سال هاست به دلایل نامعلوم سینماگران را از این راهکار بدیهی محروم کرده اند. این کار تنها یک راهکار برای امریست که سال‌ها به اشتباه در ذهن‌ها حک شده است. البته با وجود این که بسیاری از اهالی سینما و رسانه راهکار عیاری را برای نمایش زنان در فیلم‌ها درست دانسته و فیلم پخش نشده کاناپه را قربانی می‌دانند؛ اما عده‌ای دیگر از منتقدان پاسخی کاملا متفاوت به راهکار عیاری وارد کرده و معتقدند پوشش نامناسب زنان بازیگر در این فیلم سینمایی، نشانی از بدعت در دین است. این منتقدان می‌گویند چه لزومی دارد زنان در سینما بدون حجاب ظاهر شوند و چرا آقای عیاری و عده‌ای دیگر از فیلمسازان به دنبال مسایلی هستند که در دین اسلام پذیرفته نیست و با چنین راهکار‌هایی متدینین را ناراحت و دلخون می‌کنند.
آثار کیانوش عیاری در مقام کارگردانی سینما
- فیلم سینمایی تازه نفس‌ها در سال ۱۳۵۸
- فیلم سینمایی تنوره دیو در سال ۱۳۶۴
- فیلم سینمایی شبح کژدم در سال ۱۳۶۵
- فیلم سینمایی آن سوی آتش در سال ۱۳۶۶
- فیلم سینمایی روز باشکوه در سال ۱۳۶۷
- فیلم سینمایی تازه نفس‌ها در سال ۱۳۵۸
- فیلم سینمایی دو نیمه سیب در سال ۱۳۷۰
- فیلم سینمایی آبادانی‌ها در سال ۱۳۷۱
- فیلم سینمایی شاخ گاو در سال ۱۳۷۴
- فیلم سینمایی خانه به خانه در سال ۱۳۷۵
- فیلم سینمایی بودن یا نبودن در سال ۱۳۷۷
- فیلم سینمایی سفره ایرانی در سال ۱۳۷۸-۱۳۸۰
- فیلم سینمایی بیدار شو آرزو در سال ۱۳۸۳
- فیلم سینمایی خانه پدری در سال ۱۳۸۹
- فیلم سینمایی جوکر در سال ۱۳۹۴
- فیلم سینمایی کاناپه در سال ۱۳۹۵
- فیلم سینمایی رکر در سال ۱۳۹۸
آثار کیانوش عیاری در مقام کارگردانی سریال‌های تلویزیونی
- روزگار قریب در سال ۸۶-۱۳۸۱
- هزاران چشم در سال ۱۳۸۲،
- ۸۷ متر در سال ۹۸ (لازم به ذکر است تولید سریال ۸۷ متر از سال ۹۶ شروع شده و تاکنون ادامه دارد. مهران رجبی از جمله بازیگران مطرح این سریال ۴۵ قسمتی است.)
جوایز کسب شده توسط فیلم‌های کیانوش عیاری
- برنده لوح زرین بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم فجر برای فیلم تنوره دیو در سال ۱۳۶۴
- برنده لوح زرین بهترین کارگردانی از جشنواره فیلم فجر برای فیلم آن سوی آتش در سال ۱۳۶۶
- برنده جایزه پلنگ نقره‌ای از جشنواره بین‌المللی فیلم لوکارنو برای فیلم آبادانی‌ها در سال ۱۹۹۴
- نامزد جایزه هرم طلایی از جشنواره فیلم قاهره برای فیلم بودن یا نبودن در سال ۱۹۹۸
- برنده جایزه بهترین فیلم نامه از جشنواره فیلم قاهره برای فیلم بودن یا نبودن در سال ۱۹۹۸
- نامزد جایزه کریستال گلوب از جشنواره فیلم کارلووی واری برای فیلم سفره ایرانی در سال ۲۰۰۲
- برنده سیمرغ بلورین بهترین اثر هنر و تجربه از جشنواره فیلم فجر برای فیلم بیدار شو آرزو در سال ۱۳۸۳
- برنده جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره فیلم فجر برای فیلم بیدار شو آرزو در سال ۱۳۸۳
- نامزد جایزه افق‌های ونیز جشنواره فیلم ونیز برای فیلم خانه پدری در سال ۲۰۱۲
- برنده جایزه بهترین فیلم از نگاه عموم برای فیلم جوکر در سال ۱۳۹۴
سخن آخر
علاوه بر سینما، کیانوش عیاری به ساخت سریال‌هایی با مضمون اجتماعی نیز علاقه بسیاری دارد. مهمترین اثر تلویزیونی عیاری سریال روزگار قریب است که با نمایش زندگی شخصی دکتر قریب در پرده‌ای از مسائل اجتماعی آن دوران به زیباترین شکل ممکن، این داستان را روایت می‌کند. در این سریال بازیگران شاخصی همچون مهدی هاشمی، ناصر هاشمی، زنده یاد حسین پناهی و … حضور داشته اند. همچنین سبک نویسندگی و کارگردانی عیاری به صورتی است که هر هنرمندی قادر به همکاری به وی نیست و بازیگران بایستی برای موفقیت در آثار وی، سبک و سیاق خود را کنار گذاشته و آنچنان که عیاری می‌اندیشد به مسائل و اتفاقات فیلم و سریال بنگرند. اگر درباره فعالیت‌ها و نوع نگاه این هنرمند به فیلم و سینما نظری دارید، لطفاً آن را در قسمت نظرات و پرسش‌ها با ما و دیگر مخاطبان جالبز در میان بگذارید. شاید یکی دیگر از بهترین کارگردانان هم نسل کیانوش عیاری را بتوان داریوش مهرجویی دانست. به منظور آشنایی بیشتر با این کارگردان شهیر، بیوگرافی داریوش مهرجویی را نیز مطالعه کنید.
منبع: ستـــاره