اعتماد/متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در جالبز به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
چگونه مستشاران نظامی روس در کشتار غیرنظامیان آفریقایی و غارت آفریقای مرکزی نقش ایفا کردند؟
محمدحسین لطف‌الهی/ یافته‌های تحقیقات بازرسان سازمان ملل متحد نشان می‌دهد «مزدورهایی» که در قالب «تمرین‌دهنده‌های نظامی غیرمسلح» از سوی روسیه به یکی از فقیرترین کشورهای قاره آفریقا اعزام شده‌اند، طی یک عملیات بزرگ نظامی که چند ماه قبل برگزار شد، تعدادی از غیرنظامیان را کشته‌اند، خانه‌ها و اموال آنان را غارت کرده و نمازگزاران یک مسجد را به گلوله بسته‌اند.
شرح این اتهامات در گزارشی برای شورای امنیت سازمان ملل متحد که به رویت نیویورک تایمز رسیده، مستندسازی شده است. بازرسان در این گزارش، روایت کرده‌اند که جمهوری آفریقای مرکزی، کشوری فقیر اما سرشار از منابع معدنی چگونه پس از قریب به یک دهه جنگ داخلی، به میدانی برای تاخت و تاز روسیه تبدیل شده است. براساس این گزارش، مزدوران روسی که در کسوت مستشاران نظامی غیرمسلح به آفریقای مرکزی فرستاده شده‌اند، در ماه‌های ژانویه و فوریه نیروهای نظامی این کشور را در جریان عملیاتی که برای بیرون راندن گروهی از شورشیان از تعدادی از شهرهای بزرگ آفریقای مرکزی سازماندهی شده بود رهبری می‌کردند. آنها همچنین با مستقر شدن در تعدادی از بزرگ‌ترین معادن الماس این کشور، اختیار یکی از اصلی‌ترین منابع تامین مالی یکی از فقیرترین کشورهای قاره سیاه را در اختیار دارند.
در گزارش تحقیقی بازرسان سازمان ملل که براساس فیلم‌ها، تصاویر و گفت‌وگو با شاهدان و مقامات محلی گردآوری شده، جنایات منتسب به روس‌ها شامل مواردی نظیر «استفاده بیش از حد از زور»، «کشتار بدون درنظر گرفتن نظامی یا غیرنظامی بودن افراد»، «اشغال مدارس» و «غارت در ابعاد وسیع حتی غارت سازمان‌های حقوق بشری» مستقر در این کشور آفریقایی می‌شود.
ورود روسیه به آفریقای مرکزی به سال 2017 بازمی‌گردد؛ زمانی که بانگی (پایتخت آفریقای مرکزی) از مسکو برای آزادسازی معادن الماس از دست شورشیان و پایان دادن به جنگی داخلی که در سال 2012 آغاز شده بود، کمک خواست. در این جنگ داخلی که همچنان ادامه دارد، هزاران نفر کشته و براساس برآوردها بیش از یک میلیون نفر آواره شده‌اند. کرملین در آن زمان پیشنهاد داد که تعدادی تمرین‌دهنده نظامی غیرمسلح را به منظور کمک به تلاش‌ها برای پایان دادن به جنگ داخلی به آفریقای مرکزی اعزام کند. این موضوع با استناد به معافیتی که شورای امنیت در سال 2013 درخصوص تحریم تسلیحاتی جمهوری آفریقای مرکزی صادر شده بود اتفاق افتاد اما فقط کمی بعد مشخص شد که این تمرین‌دهنده نظامی غیرمسلح در اصل مستشارانی نظامی بودند و هدف‌شان گسترش نفوذ روسیه در آفریقا و انعقاد توافق‌های اقتصادی به نفع مسکو در این منطقه است؛ از جمله توافق‌هایی که صادرات الماس را به روسیه میسر می‌کرد و سود سرشاری به برخی تاجران نزدیک به ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه می‌رساند. در حال حاضر نفوذ آنها در جمهوری آفریقای مرکزی به اندازه‌ای است که حفاظت از فاوستین آرکانچ توادرا، رییس‌جمهور این کشور به روس‌ها واگذار شده و یک جاسوس پیشین روس، مهم‌ترین مشاور امنیتی دولت آفریقای مرکزی است. روس‌ها مدعی هستند که تعداد «تمرین‌دهنده‌های نظامی غیرمسلح» این کشور در آفریقای مرکزی هیچ‌گاه بیشتر از 550 نفر نبوده اما بازرسان سازمان ملل می‌گویند یافته‌های آنان نشان می‌دهد تعداد «مستشاران نظامی» روس در برخی بازه‌های زمانی حتی به 2100 نفر نیز می‌رسید. نیویورک تایمز نوشته است بسیاری از شرکت‌های روس که در استخدام و ارسال «تمرین‌دهنده نظامی» به آفریقای مرکزی نقش دارند، با یوگنی پریگوژین تاجر نزدیک به رییس‌جمهور روسیه مرتبط هستند. یوگنی پریگوژین پیش‌تر از سوی دادگاهی امریکایی در سال 2019 به اتهام تامین مالی «کارزار جنگ اطلاعاتی» علیه ایالات متحده در طول انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2016 امریکا متهم شده بود. حتی در سال 2019، سه خبرنگار روس که درباره نقش یوگنی پریگوژین در تجارت طلا و الماس تحقیق می‌کردند، به طور مشکوکی کشته شدند و دولت روسیه وعده داد تحقیقاتی کامل را درخصوص قتل این سه خبرنگار انجام خواهد داد، با این حال تا به امروز هیچ‌کس به عنوان مظنون در این پرونده شناسایی و معرفی نشده است.
عملیات نظامی بزرگ؛ از دسامبر تا فوریه
به نوشته این روزنامه، سوءاستفاده‌هایی که در گزارش سازمان ملل به نیروهای روس منتسب شده به‌طور خاص به مجموعه‌ای از اقدامات بازمی‌گردد که از اواسط ماه دسامبر تا فوریه صورت گرفته است. در دسامبر 2020، یک گروه شورشی در آفریقای مرکزی با تلاش دربرهم زدن انتخابات و در تلاشی برای به دست آوردن قدرت، حمله نظامی به بانگی، پایتخت این کشور را آغاز کرد. به‌رغم برخی موفقیت‌های این گروه، حمله به پایتخت شکست خورد و در هفته دوم ماه ژانویه، دولت آفریقای مرکزی برای بیرون راندن این شورشی‌ها از شهرها و روستاهای اشغال شده عملیاتی را آغاز کرد. طی این عملیات بود که اتهامات علیه نیروهای روس مطرح شد. در یک نمونه، در دسامبر 2020، مستشاران روس در یک ایست بازرسی، یک کامیون را به گلوله بستند که در اثر این اقدام، سه غیرنظامی کشته و 15 نفر زخمی شدند. در نمونه‌ای دیگر در ماه فوریه، حمله روس‌ها به گروهی شورشی در مسجد تکوا در شهر بامباری که در میان نمازگزاران پنهان شده بودند باعث شد دست‌کم 6 نمازگزار کشته شوند. در بخشی دیگر از گزارش به کشتن دست‌کم پنج غیرنظامی از جمله دو مرد معلول اشاره شده و آمده است که نیروهای روس در بازدید و بازرسی از خانه‌ها اموال بسیاری از شهروندان عادی را غارت کرده‌اند. در گزارش سازمان ملل، به اقدامات مستشاران روس در انعقاد قراردادهای تجاری یکجانبه و استقرار در معادن الماس و برداشت‌های غیرمجاز از این معادن هم اشاره شده است. مقامات روس نقش‌آفرینی نیروهای وابسته به این کشور در مواردی نظیر قتل غیرنظامیان یا آزار سازمان یافته شهروندان عادی را رد می‌کنند. یکی از مقامات روس به بازرسان سازمان ملل متحد گفته شورشیان از مسجد تکوا برای تیراندازی استفاده می‌کردند اما رد کرده است که نیروهای روس اقدام به تیراندازی بی‌پروایانه به سوی آنان کرده‌اند که منجر به کشته شدن تعدادی غیرنظامی شد. روسیه مدعی است تمام این اقدامات در چارچوب قانون و تحت نظارت شورای امنیت سازمان ملل متحد صورت گرفته و مسکو اقدامات خود را به اطلاع کمیته ۲۱۲۷ شورای امنیت درباره تحریم‌های تحمیلی علیه جمهوری آفریقای مرکزی رسانده است.