من یک پسر ۵ ساله دارم که درباره این که خدا کیه، چه شکلیه، کجا هست، چه جوری از همه کارهای ما خبر داره، چه کارهایی می‌تونه انجام بده و… خیلی سوال می‌کند. لطفا راهنمایی‌ام کنید که چطور باید خدا را برایش توضیح بدهم.
پاسخ مشاور:
شما به عنوان والد باید بدانید به احتمال زیاد کودک‌تان در مرحله‌ای از زندگی‌اش، پرسش‌های صریح و موشکافانه‌ای درباره ماهیت خداوند خواهد پرسید. بنابراین خوب است که خودتان در این باره فکر کنید و ببینید پاسخ‌های‌تان چگونه باید باشد. در ادامه نکاتی برای راهنمایی شما عرض خواهم کرد.
پرسشگری کودکان از 3 سالگی شروع می‌شود
از ۳ سالگی به بعد، بسته به شرایط محیطی و خانوادگی زندگی کودک، او شروع به پرسشگری می‌کند. هرقدر زمینه‌های رشد و تعالی خانوادگی در نهاد وی قوی‌تر باشد، او بیشتر به پرسشگری می‌پردازد. در این بین، کودک رفتارهای والدین، نماز خواندن مادر، روزه گرفتن پدر، تلاوت قرآن توسط والدین و… را مشاهده می‌کند. سپس کودک از ما می‌پرسد که این کارها برای چیست؟ ما باید مختصر و کوتاه در یک کلام به او پاسخ دهیم که خداوند انجام این کارها را به ما دستور داده است. در ادامه، پرسش‌های بعدی او مطرح می‌شود که خدا کیست؟ کجاست؟ ماهیت و چیستی خدا چگونه است؟ آیا می‌شود نماز نخوانیم و خدا نبیند؟ و… در این قسمت، بخش مهم‌تر ماجرا آغاز می‌شود زیرا ذهن کنجکاو کودک به سمت فهم این مهم سوق پیدا می‌کند که تلاش دارد چیستی و ماهیت خدا را بفهمد و درک کند. این دقیقا همان مرحله‌ای است که شما در آن قرار دارید.
کودک را با مهربانی خدا آشنا کنید
۵ سالگی برای توضیح آن چه بزرگ سالان از خداوند ادراک، شناخت و معرفت دارند خیلی دشوار است و نیازمند ظرافت‌های خاص تربیتی توسط والدین است. در این سن کودک شما درباره ماهیت دین و ایمان نمی‌پرسد زیرا این مفهومی است که بیشتر کودکان تا سنین هفت یا هشت سالگی از درک آن عاجزند و معمولاً از این سن به بعد است که شروع به فهمیدن مفاهیمی همچون عدالت، نیکوکاری، برابری و مساوات می‌کنند.
از هنر تمثیل کمک بگیرید
به عنوان نمونه هر بار که تصمیم می‌گیریم کار خوبی انجام دهیم یا هر بار که احساس دوست داشتن می‌کنیم، به کودک بگوییم که منشأ آن خداست و هرچند تو نمی‌توانی خدا را ببینی اما می‌توانی احساس عشق را در بسیاری از آدم‌ها در هر کجا ببینی و این عشق نشانه‌ای از خداست چون عشق همه جا هست. بنابراین خدا هم همه جا هست اما در این مسیر بهتر است از هنر تمثیل استفاده شود. اشاره به ابزار دست‌ساخته انسان، همانند دوربین مداربسته‌ای که تمام رفتارها را ثبت می‌کند و اعمال ما را در یک تلویزیون نشان می‌دهد اما ما از آن بی‌خبر هستیم و نمی‌توانیم آن را ببینیم، شاید مناسب موضوع باشد. البته باید توجه داشته باشیم شأن خداوند را با این تمثیل‌ها در ذهن کودک به حد ابزار مادی و ادوات دست‌ساز بشری کاهش ندهیم.
نویسنده : دکتر فریده ناصری| روان‌شناس کودک