اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
محمدحسین لطف‌الهی/ برای جو بایدن که وارث مجموعه‌ای از بحران‌های دولت ترامپ است، سیاست خارجی نمی‌تواند یک اولویت جدی باشد اما او طی این مدت با گردآوری مجموعه‌ای دیپلمات‌های ارشد دوره اوباما و کسانی که سابقه‌ای موفق در به ثمر رساندن دیپلماسی داشتند به مرور در حال آماده‌سازی ایالات متحده برای عبور از بحران‌های به‌جا مانده از دولت قبل در این حوزه است. جویش اینسایدر روز پنجشنبه گزارش داد که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه دولت امریکا تصمیم دارد رابرت مالی، از کارکنان امنیت ملی دولت باراک اوباما را به عنوان مسوول میز ایران در وزارت امور خارجه منصوب کند؛ اقدامی که از سوی رسانه‌های اسراییلی به پایان ماه‌عسل تل‌آویو تعبیر شده است. رابرت مالی، رییس گروه بین‌المللی بحران یکی از منتقدین جدی ترور سردار سلیمانی و شهید فخری‌زاده در امریکا بود که این‌گونه اقدامات از سوی دولت ترامپ و متحدان منطقه‌ای امریکا را سخت کردن کار دولت بعدی برای از‌سرگیری دیپلماسی با ایران می‌دانست. او که از پدر و مادری یهودی و سوری در مصر متولد شده در سال 2007 و پس از انتشار گزارشی درباره دیدار او با یکی از مقامات مقامات حماس از کارزار انتخاباتی باراک اوباما کنار گذاشته شد اما در سال 2014 دولت وقت از مالی دعوت کرد تا به عنوان دستیار ویژه رییس‌جمهور و هماهنگ‌کننده امور خاورمیانه، آفریقای شمالی و منطقه خلیج‌فارس به کاخ سفید بازگردد.رسانه‌های امریکایی گزارش داده‌اند که مالی در سال 2019 و زمانی که وزیر خارجه ایران عازم نیویورک شده بود تا در اجلاس جانبی سازمان ملل پیرامون یکجانبه‌گرایی شرکت کند، با محمدجواد ظریف دیدار و گفت‌وگویی خصوصی داشته و دو طرف درباره موضوعاتی نظیر برجام تبادل‌نظر کرده‌اند. آرون دیوید میلر، یکی از مسوولان پیشین وزارت امور خارجه امریکا و دوست نزدیک رابرت مالی که در حال حاضر عضو ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی است، به «جویش اینسایدر» گفته است که او چون عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای با ایران بوده، نقاط قوت و محدودیت‌های برجام را می‌شناسد و مهم‌تر از همه آنکه او به آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه و جک سالیوان، مشاور امنیت ملی در دولت بایدن نزدیک است.دولت بایدن هنوز رسما این انتصاب را اعلام نکرده و تیم انتقالی نیز حاضر نشده نسبت به صحت انتشار این خبر موضع‌گیری کند اما یکی از اعضای تیم انتقالی که نخواسته نامش فاش شود گفته است که بایدن نگاه مثبتی نسبت به برجام دارد. به گفته او «رییس‌جمهور گفته است اگر ایران به تعهداتش بازگردد، ایالات متحده نیز آمادگی دارد تا تعهدات برجامی‌اش را اجرایی کرده و گفت‌وگوها با ایران را از سر گیرد اما ایران فاصله زیادی تا بازگشت به تعهدات دارد.»
عصبانیت محافظه‌کاران
انتشار خبر تصمیم بایدن مبنی بر انتصاب رابرت مالی به عنوان مسوول میز ایران در وزارت خارجه امریکا با انتقادات وسیعی از سوی محافظه‌کاران و گروه‌های رادیکال در این کشور روبه‌رو شد. بلومبرگ در مقاله‌ای پیرامون این انتصاب نوشت: «رییس‌جمهور تلاش خوبی داشت تا از عصبانیت و نگرانی متحدان امریکا در‌خصوص اینکه بازگشت به برجام اولویت ایالات متحده است بکاهد اما انتصاب رابرت مالی این شرایط را تغییر خواهد داد.» وانگ ژیائو، زندانی سابق در ایران که به تازگی طی یک تبادل آزاد شده به بلومبرگ می‌گوید: «انتصاب مالی نشان داد که بایدن عزمی جدی برای تقویت توافق هسته‌ای سال 2019 دارد. اگر من به جای جواد ظریف بودم، هرگز و در خوشبینانه‌ترین حالت نیز تصور نمی‌کردم که بلینکن بخواهد رابرت مالی را به عنوان مسوول میز ایران منصوب کند.» او مدعی شده که چنین اقدامی از سوی دولت بایدن «پیامی به عراقی‌ها، سوری‌ها، لبنانی‌ها و مردم ایران ارسال خواهد کرد که دولت جدید امریکا ارزشی برای حقوق بشر قائل نیست.»تام کاتن، سناتور محافظه‌کار ایالت آرکانزاس نیز در توییتی به این موضوع واکنش نشان داد و نوشت: «این بسیار نگران‌کننده است که رییس‌جمهور ایالات متحده می‌خواهد از راب مالی برای هدایت سیاست‌های مربوط به ایران استفاده کند. مالی سابقه‌ای طولانی در بیان حس همدردی با رژیم ایران و خصومت‌ورزی با اسراییل دارد. اگر او انتخاب شود، آیت‌الله‌ها باور نخواهند کرد که تا این اندازه خوش شانس بوده‌اند»؛ این توییت از سوی مارک دوبویتز، رییس بنیاد ضدایرانی دفاع از دموکراسی‌ها بازنشر شد. آکسیوس به نقل از منبعی اسراییلی نوشته است که نتانیاهو نخست‌وزیر اسراییل و تعدادی از نزدیکان او به شدت از انتصابات دولت جدید بایدن نگرانند و پس از چهار سال ماه‌عسل با ترامپ دریافته‌اند که دولت جدیدی آغاز شده است. یکی از مقامات اسراییل در این باره گفته است که احساس می‌کنیم دوره «ترک اعتیاد» [به آزادی عمل تل‌آویو در دوره ترامپ] آغاز شده است. به نوشته این پایگاه خبری، هر چند مقامات اسراییلی از انتصاب برت مک گورک به عنوان یکی از اعضای تیم خاورمیانه شورای امنیت ملی بایدن رضایت دارند و روابط خوب او با اسراییل را مفید می‌دانند اما نگرانند که وزارت خارجه امریکا با توجه به ترکیب جدید، در پی اصلاح روابط تهران و واشنگتن برآید. باراک راوید، روزنامه‌نگار اسراییلی نیز به تایمز اسراییل می‌گوید: «ما دیگر در دوره ترامپ زندگی نمی‌کنیم، نخست‌وزیر و نزدیکان او دیگر دسترسی نامحدودی به رییس‌جمهور جدید ندارند و این موضوع می‌تواند در روابط دوجانبه اثرگذار باشد.»ژرار آرو، سفیر سابق فرانسه در ایالات متحده برخلاف محافظه‌کاران امریکایی معتقد است این انتصاب بسیار مناسب بوده و می‌تواند راهگشای روابط تهران و واشنگتن و باعث احیای توافق هسته‌ای شود. او روز پنجشنبه در توییتی نوشت: «حمله‌کنندگان به انتصاب احتمالی رابرت مالی به عنوان مسوول میز ایران در وزارت خارجه امریکا همان حامیان سیاست فشار حداکثری هستند که ایران را به سوی ساختن بمب هسته‌ای هدایت می‌کنند. هدف این مهاجمان رابرت مالی – که یک متخصص حرفه‌ای در حوزه خاورمیانه است – نیست؛ هدف آنها سیاست خارجی رییس‌جمهور بایدن است.»بن رودز، از مشاوران ارشد دولت اوباما نیز اظهارات مخالفان را غیرمنطقی ارزیابی کرده و نوشته است: «این جو بایدن است که باید تصمیم بگیرد چه کسی مسوول پرونده ایران در وزارت خارجه باشد؛ نه تام کاتن و کسانی که برای محمد بن سلمان هورا کشیدند و از تمامیت‌خواهی [ترامپ] در داخل امریکا حمایت کردند. انتخابات و تغییر از طریق صندوق رای پیامدهایی دارد.»
سیگنال‌های مثبت ادامه خواهد داشت
هرچند رییس‌جمهور امریکا هنوز اقدامی عملی درراستای بازگشت به برجام یا دست‌کم در‌نظر گرفتن زمانی برای این کار انجام نداده است اما هم انتصاب‌ها و هم برخی اقدامات او را می‌توان درراستای ارسال سیگنال مثبت تعبیر کرد. کاخ سفید روز جمعه در بیانیه‌ای اعلام کرد که رییس‌جمهور امریکا به وزرای بازرگانی و امور خارجه دولت خود دستور داده است که مساله کاستن از فشار تحریم‌ها برای بهبود عملکرد جهانی در راستای مقابله با بیماری کووید19 را بررسی کنند. در این بیانیه که موضوع آن «رهبری جهانی‌ایالات متحده برای تقویت روند مقابله بین‌المللی باکووید 19» است بخشی به نام «کاهش تحریم‌ها» تعبیه شده که طی آن بایدن از وزرای مربوطه خواسته است تا تاثیرات تحریم‌های وضع شده از سوی ایالات متحده بر روند مقابله با کرونا در دیگر کشورها را بررسی کرده و تغییراتی را که برای تقویت مقابله با کرونا نیاز است اعمال شود به رییس‌جمهور پیشنهاد دهند. پیش‌تر برنی سندرز سناتور ایالت ورمونت و نمایندگانی نظیر ایلهان عمر و الکساندریا اوکازیو کورتز خواستار این شده بودند که به دلیل آسیب‌هایی که تحریم به شهروندان کشورهایی از جمله ایران که در تلاش برای مقابله با کرونا هستند وارد می‌کند، از حجم تحریم‌ها کاسته شود. کاهش تحریم‌ها به دلیل تقویت شرایط ایران برای برخورد با بیماری کووید19، در صورتی که اثراتش در عرصه میدانی قابل لمس باشد، می‌تواند به عنوان نقطه آغازی برای بازگشت امریکا به تعهدات برجامی و یک پیام مثبت به حاکمیت ایران تعبیر شود.