در روزهای گذشته اخبار امیدوارکننده ای را از صنعت و بازار خودرو شنیده ایم و در این مقاله به بررسی تأثیر این وقایع و یا صرفاً اخبار بر وضعیت کلی این صنعت و بازار آن می پردازیم.
ابتدا بیایید اتفاق ها و اخبار مهم صنعت و بازار خودرو را در هفته های اخیر مرور کنیم. اوایل شهریور بود که وزارت صمت به صورت شبه دستوری نمایشگاه تحول صنعت خودرو را برگزار کرد. پیش و پس از آن نمایشگاه، زمزمه های آغاز واردات خودرو و تدوین دستورالعمل آن بود و به نظر می رسید واردات روز به روز جدی تر می شود. در هفته گذشته فرآیند آزادسازی و به مزایده گذاشتن خودروهای مانده در گمرک مطرح و اعلام شد به زودی این خودروها به بازار می آیند. در همین هفته جاری توقف تولید سمند را در اخبار داشتیم و از سوی دیگر، کنار رفتن سامانه یکپارچه قرعه کشی خودرو اعلام شد. اگر تمام این اتفاقات را در کنار هم قرار دهیم باید نتیجه این همه اخبار خوب و امیدوارکننده پیشرفت صنعتی و برطرف شدن التهاب بازار خودرو باشد اما آیا واقعاً چنین بود؟
نمایشگاه تحول صنعت خودرو و تأثیر بر بازار و صنعت خودرو
ابتدا بیایید تأثیر هر کدام از این اتفاق ها و اخبار را بر بازار خودرو بررسی کنیم. برگزاری نمایشگاه تحول صنعت خودرو چه تأثیری بر بازار خودروی ما داشت؟ در یک دنیای ایده آل با برگزاری یک نمایشگاه تحول صنعتی می بایست جامعه به محصولات آینده امیدوارتر شود و بداند که بازار روز به روز با خودروهای بهتر تغذیه می شود. در نتیجه، در بازار تحت تأثیر این نمایشگاه، باید ثبات و یا کاهش قیمت را برای محصولاتی داشته باشیم که تولیدشان متوقف شده است، اما این جا هیچ چیز ایده آل نیست. نمایشگاه تحول صنعت خودرو نه تنها تأثیر مثبتی بر بازار ما نداشت، بلکه حواشی برگزاری آن باعث کوچک شمرده شدن خودروسازی در ایران شد. در مورد نمایشگاه تحول صنعت خودرو و اتفاقاتش و مقایسه این اتفاقات با خودروسازان روز دنیا می توان یک کتاب قطور نوشت، اما در این جا به همین بی تأثیر بودن این نمایشگاه بر بازار اکتفا می کنیم.
در یک جهان ایده آل نمایشگاه تحول صنعت خودرو و رونمایی از آخرین دستاوردهای خودروسازان باعث می شد ارزش خودروسازان آن نمایشگاه به نسبت دستاوردهای آن ها افزایش یابد. دستاوردهای صنعتی واقعی باعث می شد امید به این صنعت بیش تر شود و ذهن جامعه به این سمت می رفت که قرار است در آینده محصولات مدرن و باکیفیتی را در این صنعت داشته باشیم، اما خودتان می دانید که این ثمره نمایشگاه تحول صنعت خودرو نبود.
واردات و تأثیر بر بازار و صنعت خودرو
مورد بعدی داستان واردات خودرو است که بسیاری از مردم را به آینده بازار امیدوار کرد. وارداتی با آیین نامه ای ناکامل که وزارت صمت با بازی رسانه ای با نام آن می خواست ذهن بازار را کنترل کند. اگرچه تدوین همین آیین نامه پر ایراد و روند آغاز واردات بسیار زمان‌بر بود، اما نکته این جاست که براساس نظر کارشناسان این حوزه، کسری تولید و عرضه این بازار ملتهب با حجم وارداتی که وزارت صمت در نظر گرفته است جبران پذیر نیست. پس عملاً واردات حتا به بهترین نحو و با بهترین آیین نامه هم نمی توانست بازار ملتهب را آرام کند. البته این نکته را هم باید گفت که اگر آیین نامه درست تدوین می شد و روند سریعی را در واردات پیش می گرفتیم می توانستیم بازه ای از بازار را تا حدی کنترل کنیم. واردات درست و منطقی می توانست بر کیفیت صنعت خودروی داخلی هم تأثیرگذار باشد، اما این تأثیر در بلندمدت قابل بررسی است که البته با چنین آیین نامه و عملکردی نمی توان به تأثیر مثبت وادرات بر صنعت هم امیدوار بود.
توقف تولید سمند و مزایده خودروهای تملیکی
در مطلبی که در مورد توقف تولید سمند و چند سؤال اساسی نوشتیم به تمام ابعاد خبر توقف تولید این مدل اشاره کردیم و به این جمع بندی رسیدیم که این خبر صرفاً یک بازی رسانه ای برای ایجاد توهم پیشرفت در صنعت ماست. اما تأثیر بازار بر سمند و تأثیر سمند بر بازار چیست؟ اخیراً ما تجربه توقف تولیدهای دیگر را در بازار داشته ایم. برای مثال، پراید را در نظر بگیرید که با توقف تولیدش قیمت آن بیش تر شد. حتا حالا هم نسخه های صفر و کم کارکرد آن در بازار تقاضای بالایی دارد. برای پراید هیچ جایگزینی در نظر گرفته نشده بود و از سوی دیگر، کسری عرضه همه جانبه را در بازار داشتیم. در مورد سمند اما با وجود این که جایگزین هایی هم رده را برای آن داریم، اما همچنان این کسری تولید است که بازار را تشنه نگه داشته و انتظار می رود با این وضعیت قیمت سمند در بهترین حالت در نقطه فعلی ثابت باشد.
خبر مهم دیگر مزایده خودروهای مانده در گمرک بود که در هفته های گذشته بسیار مورد توجه قرار گرفت. این خبر به خودی خود خوب است، اما می تواند بر بازار ما تأثیر مثبت داشته باشد؟ شاید عموم مردم تصور کنند که عرضه خودروهای مانده در گمرک می تواند بازار را آرام کند، اما واقعیت چیز دیگری است. اصل ماجرا این است که مزایده هزار دستگاه خودروی وارداتی مانده در گمرک در مقیاس بازار ما نمی تواند تأثیری در بازار داشته باشد. حتا اگر تمام خودروهای مانده در گمرک به مزایده گذاشته شوند، باز هم تأثیری در قیمت خودروهای پایه در بازار نخواهد داشت. البته عرضه خودروهای مانده در گمرک به خودی خود خبر خوبی بود و باید امیدوار باشیم که باقی خودروها هم تعیین تکلیف شوند. اگرچه برخی واردکننده ها از این مزایده بسیار ناراضی هستند و عقیده دارند این خودروها به ناحق تحت مالکیت سازمان اموال تملیکی قرار گرفته است که البته ما این موضوع را تأیید و یا رد نمی کنیم.
حذف سامانه یکپارچه و امکان حذف عرضه خودرو در بورس
وقتی صحبت از طراحی یک سامانه یکپارچه برای عرضه خودرو شد، بسیاری از خودروسازان خصوصی با آن مخالفت کردند اما در نهایت، تقریباً تمام خودروها به این سامانه آمدند. اکنون وزارت صمت خبر حذف این سامانه را داده است و پرسشی که پیش می آید این است که آیا سامانه یکپارچه مؤثر عمل کرد یا صرفاً اقدامی غیرکارشناسی و هزینه ای اضافی بود؟ متأسفانه باید گفت سامانه یکپارچه تنها یک بازی رسانه ای بود و عملاً هیچ نتیجه مثبتی بر بازار نداشت. مشخص نیست مجلس انقلابی دقیقاً باید چه اقدام بی فایده دیگری از وزارت صمت ببیند تا وزیر را استیضاح کند. آیا این همه هزینه و بازی رسانه ای برای طراحی یک سامانه بی فایده از نظر مجلس معقول به نظر می رسد؟ آیا از ابتدای شروع کار این وزارت نابه‌سامانی بازار برطرف شده است؟
عرضه خودرو در بورس کالا راه دیگری بود که وزارت صمت می خواست بازار را با آن کنترل کند. حتا در مورد عرضه خودروهای وارداتی هم راه بورس کالا در نظر گرفته شده است، اما حالا زمزمه هایی وجود دارد که گویا از این پس عرضه خودروهای تولید داخل در بورس کالا هم انجام نخواهد شد. عرضه خودروهای تولید داخل و مونتاژی در بورس کالا هم اقدامی دیگر از وزارت صمت بود که به شکست رسید.
در این مقاله مهم ترین اخبار خودروی ایران را در چند هفته گذشته بررسی کردیم و متوجه شدیم که صنعت ما چرخه معیوبی را در چند ماه گذشته طی کرده است. بیایید نگاهی فراجناحی به این موضوع داشته باشیم و بفهمیم هر دولت با هر خط و مشی در این سال ها نتوانسته سامانی به صنعت و بازار خودروی ما بدهد. البته این نکته هم فراموش نکنید که وزارت صمت فعلی عملکردی بسیار عجیب داشته و اقداماتی بی اثر را انجام داده و شاید این اولین بار است که مجلس تا این حد نسبت به عملکرد یک وزارت بی اعتنا بوده است.