متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشر آن در جالبز به معنای تاییدش نیست
روند افزایشی قیمت نفت و نزدیک‌شدن آن به بشکه‌ای صد دلار بار دیگر مسئله نیاز بازار به یک منبع جدید عرضه را به میان آورده است. مطلبی که با آغاز این روند در ماه‌های گذشته در گفت‌وگوی «شرق» با کارشناسان نیز به میان آمد، پتانسیل نفت ایران برای ورود به بازار و کاهش قیمت بود. مسئله‌ای که جواد اوجی، وزیر نفت ایران نیز در پایان اجلاس اخیر اوپک به میان آورد و گفت «بی‌شک، بازار جهانی نیازمند افزایش عرضه نفت از سوی ایران است و ما آمادگی داریم در سریع‌ترین زمان ممکن، مقدار عرضه نفت خود به بازارهای جهانی را افزایش دهیم». به گفته اوجی مسئله بحران انرژی و گاز در اروپا یک مسئله جدی است که جز با همکاری میان تولیدکنندگان بزرگ منابع هیدروکربوری قابل حل‌وفصل نیست و جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت و گاز در سطح جهان و با تکیه بر ظرفیت‌های عظیم منابع هیدروکربوری و توان تولید خود آمادگی دارد تا در این زمینه وارد عمل شود. به گفته اوجی چنانچه مصرف‌کنندگان جهان به‌ویژه اقتصادهای بزرگ از سطح کنونی قیمت و مقدار عرضه نفت ناراضی هستند و آن را به ضرر منافع خود می‌دانند، بهترین پیشنهاد من به آنها، لغو هرچه‌سریع‌تر تحریم‌های یک‌جانبه و ظالمانه آمریکا علیه ایران و باز‌کردن فضا برای بازگشت تولید ایران با حداکثر توان به بازارهای جهانی است. قیمت بالای نفت در کوتاه‌مدت قطعا منافعی برای تولیدکنندگان دارد که مدت‌هاست با شیوع کرونا درآمدهای پایین داشته‌اند و اکنون می‌توانند به پر‌کردن خزانه‌های خود بپردازند. برای کشورهای دیگر دو حالت وجود دارد یا به‌شدت لطمه می‌بینند؛ مانند اقتصادهای در حال رشد نظیر هندوستان که قیمت بالا موجب کند‌شدن رشد اقتصادی آنها می‌شود یا مانند ایالات متحده در بلندمدت سودمند است؛ چراکه تولید نفت گران دارند و در این شرایط تولیدشان به‌صرفه می‌شود و به بازار برمی‌گردند. جواد یارجانی، مدیر کل پیشین امور اوپک وزارت نفت، با تأیید این موضوع به جالبز می‌گوید: «حذف کشورهای مهم نفتی در برهه‌های زمانی مختلف می‌تواند ضربه‌هایی را به بازار وارد کند و اکنون نیز در همین موقعیت قرار داریم. نفت بالای ۹۰ دلار ممکن است برای کشورهای صادرکننده منافع کوتاه‌مدتی را به دنبال داشته باشد؛ اما در طولانی‌مدت نفت با قیمت خیلی بالا مشکلاتی را ایجاد می‌کند؛ چراکه باعث می‌شود نفت‌های غیرمرسوم رشد بیشتری پیدا کنند». نفت غیرمرسوم مهم‌تر از همه در ایالات متحده وجود دارد.
یارجانی به مسئله گاز نیز اشاره می‌کند و با بیان اینکه در دوره‌هایی قیمت‌ها را افزایش می‌دهند و منافع خود را دنبال می‌کنند، می‌گوید: «برای این حضورنداشتن در بازار نفت صدمات زیادی را به دنبال دارد که امیدواریم به‌زودی این معضل برطرف شود. بی‌شک با بازگشت ایران تمام معضلات نفت و گاز در دنیا برطرف نمی‌شود؛ اما این مسئله از نظر روانی می‌تواند به بازار نفت کمک کند که به سمت تعادل پیش برود؛ اما احتمال جانشینی ایران برای نقش‌آفرینی در زمینه صادرات گاز به اروپا در صورت وجود اراده سیاسی برای آن سال‌ها زمان خواهد برد». اضافه‌شدن جدی ایران به بازار گاز دنیا اکنون تبدیل به یک افسانه شده است و هر‌از‌گاهی تنها آهی از سر حسرت برای آن می‌کشیم و می‌گذریم؛ اما در دنیا عواقب آن همین امروز به چشم دیدنی است. اگر اروپا از دو دهه گذشته ایران را به بازار گاز خود افزوده بود، امروز هنوز ۴۰ درصد از گاز خود را از روسیه وارد نمی‌کرد و لاجرم از نظر سیاسی چنین دست‌به‌عصا نبود. ایران در طول حیات خود شریک تجاری نسبتا مطمئنی بوده است. در جریان پرونده کرسنت یکی از نگرانی‌های دلسوزان خدشه‌دار‌شدن اعتبار چند‌دهه‌ای شرکت ملی نفت ایران بود؛ چراکه هیچ‌گاه سابقه نداشت که ایران به شکل یک‌طرفه قراردادی را لغو کند. در‌این‌میان تنها کارشکنی‌های قدرت‌های بزرگ و همچنین ضعف سیاسی ایران چندین پروژه گازی بزرگ را از ایران گرفت. هم خط لوله صلح، هم خط لوله اسلامی عقیم ماندند و ایران از پروژه‌های مختلف گازرسانی به اروپا حذف شد؛ اما درباره مورد مشخص نفت اکنون جز منافع مصرف‌کنندگان و درآمد ارزی برای ایران مسئله بازسازی بافت‌های فرسوده این صنعت به دلیل تحریم طولانی‌مدت است. یارجانی در این زمینه نیز می‌گوید «در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، تولید نفت این کشور از حدود ۱۲ میلیون بشکه در روز به حدود شش میلیون بشکه کاهش یافت؛ اما در طول این سال‌ها با سیاست درست و هوشمندانه روسیه توانست با استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا و توان خودشان تولید نفت خود را به بالای ۱۱ میلیون بشکه در روز برساند و این مسئله نشان می‌دهد که ایران نیز برای رسیدن به اهداف خود نیازمند استفاده از تکنولوژی و سرمایه‌گذاری خارجی است». به گفته یارجانی کشورهایی که تولید نفت غیرمرسوم دارند، از افزایش قیمت‌ها منافعی را به دست می‌آورند و تولید آنها افزایش می‌یابد و به دنبال این نیستند که ایران بتواند در بازار نفت و گاز بازیگر اصلی باشد. به طور کلی هرچه دیرتر تحریم‌ها برداشته شود و قیمت‌ها نیز افزایش یابد، هزینه فرصت‌های ازدست‌رفته برای ما بیشتر می‌شود؛ اما این نکته را هم می‌توان به سخنان این کارشناس ارشد انرژی ایران افزود که تعداد این کشورهای دارای نفت غیرمرسوم در مقابل کسانی که از قیمت بالا ضرر می‌کنند به نسبت اندک است. بازگشت ایران به بازار انرژی اکنون هم برای ایران و هم برای جهان منافعی دارد که به‌ویژه از طرف ایران قابل صرف‌نظر نیست. دو تیم وزارت خارجه و وزارت نفت کشور می‌توانند با پیگیری جدی مسئله اکنون که پتانسیل بالا برای این کار وجود دارد، نان را به تنور داغ بچسبانند.