جالبز | بخش سلامت – تفاوت طب سنتی و اسلامی از موضوعات مهم روز است، زیرا متاسفانه تعداد افراد سودجو که از اعتقادات مذهبی مردم سوء استفاده کرده و با نام طب اسلامی اقدام به تجویز دارو و درمان می‌کنند کم نیستند. این افراد حتی پیشنهاد‌هایی نظیر عدم استفاده از واکسن را برای کودکان توصیه می‌کنند در صورتی که مطابق پژوهش‌های دینی انجام گرفته، همه ائمه ما نیز برای بیماری‌های خود از طبیب کمک می‌گرفته‌اند و تنها توصیه‌هایی درباره سلامت و کمک به درمان بیماری‌ها داشته اند، در حالی که طب سنتی ایرانی که اساسا از طب یونانی گرفته شده است، ریشه علمی داشته و برای آن شواهد علمی و تجربی فراوان آزمایش شده است. در این مقاله به معرفی مهمترین تفاوت طب سنتی و اسلامی و ابهامات موجود می‌پردازیم.
در این مطلب می‌خوانید:
- تعریف طب سنتی ایران
- اصول طب سنتی ایران
- تعریف طب اسلامی
- علل رد کردن طب اسلامی
- مثال‌هایی از تفاوت طب سنتی و اسلامی
- چند توصیه مهم
تعریف طب سنتی ایران
سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۲ یک تعریف واحد برای طب سنتی ارائه کرد که به شرح زیر است:
«طب سنتی واژه‌ای کلی است که به همه سیستم‌های طب سنتی مانند طب چینی، طب هندی، طب یونانی، طب عربی و به طور کلی به شکل‌های مختلف طب بومی گفته می‌شود. درمان‌های انجام گرفته در طب سنتی شامل استفاده از گیاهان دارویی و اجزای حیوانی و معدنی می‌شود و روش‌های به کار گرفته شده برای درمان نیز شامل روش‌های غیر دارویی مانند طب سوزنی، ماساژ و استفاده از درمان‌های روحی و روانی است. طب سنتی در کشور‌هایی که طب مدرن در آن‌ها طب غالب و رایج است با واژه طب مکمل تعریف می‌شود.
اصول طب سنتی ایران
- رعایت اصول تغذیه بر اساس ویژگی‌های هر فرد
- پیشگیری از بیماری‌ها با رعایت اصول بهداشتی و آموزش روش صحیح زندگی به افراد
- درمان بیماری از ریشه و منشا آن
- درمان بر مبنای مزاج فرد بیمار
- اثبات همه درمان‌ها در مدت طولانی و برای هزاران سال
- انجام درمان بر اساس تجویز گیاهان دارویی
- داشتن عوارض کمتر نسبت به دارو‌های شیمیایی
نکته: تاکید می‌کنیم که طبیعی بودن و استفاده از گیاهان دارویی برای درمان بیماری‌ها به معنای بی ضرر بودن آن‌ها نیست و مقدار دارو‌های گیاهی یا جوشانده‌ها و ترکیباتی که از گیاهان دارویی تهیه می‌شوند، حتما باید به طور دقیق و تحت نظر پزشک متخصص تعیین و مصرف شوند. همچنین استفاده خودسرانه از روش‌های طب سنتی و زیاده‌روی در آن‌ها نیز مانند هر چیز دیگری، عوارض به همراه دارد.
تعریف طب اسلامی
همانطور که در ابتدا گفته شد، در اسلام موضوعی با عنوان «طب اسلامی» وجود ندارد و انتشار و توسعه آن، موضوعی است که هم به اسلام و هم به طب سنتی ایرانی ضربه زده است! به طوری که هم‌اکنون از خود حوزه‌ها چهره‌هایی همچون آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت‌الله نوری همدانی به مبارزه با «طب اسلامی» برخاسته‌اند تا اشتباهات طبابت را از گردن روحانیت و اسلام بردارند.
علل رد کردن طب اسلامی
۱- بسیاری از احادیثی که به درمان بیماری یا تهیه دارو اشاره کرده‌اند از منظر اعتبار و درستی باید بررسی شوند.
۲- اگر معتبر بودن یک حدیت تایید شد باید شرایط بیان آن نیز مشخص شود. بسیاری از احادیثی که وجود دارند برای یک بیماری خاص و در منطقه‌ای خاص بوده اند و به همین دلیل ممکن است برای افراد دیگر بسته به شرایط فرد بیمار ثمربخش نبوده و حتی مضر و با خطراتی همراه باشد.
۳- پیامبر و ائمه ما برای درمان بیماری‌های خود به پزشک مراجعه می‌کرده‌اند و هیچ یک ادعای طبابت نداشته، خود را درمان نمی‌کرده‌اند.
۴- تعداد احادیثی که در زمینه طب در اسلام وجود دارد بسیار اندک و در حد یکی دو کتاب است؛ بنابراین بهتر است به جای طب اسلامی بگوییم طب سنتی که از فرمایشات ائمه هم در آن استفاده می‌شود.
مثال‌هایی از تفاوت طب سنتی و اسلامی
مهمترین نمونه‌های تفاوت طب سنتی و اسلامی عبارتند از:
۱. تهیه دمنوش از میوه‌های خشک
یکی از تفاوت‌های طب سنتی و اسلامی در تهیه دمنوش از میوه‌های خشکی مانند سیب و به است. در طب سنتی توصیه می‌شود میوه‌ها خشک شوند و از آن‌ها برای تهیه دمنوش و جوشانده استفاده شود؛ در صورتی که در تعریفی که با نام طب اسلامی از آن یاد می‌شود خوردن آب همراه میوه یا بعد از آن را همانند سم برای بدن می‌دانند.
۲. استفاده از روغن کنجد
طب سنتی ایران توصیه به مصرف روغن کنجد و فراورده‌های آن دارد، در صورتی که طب اسلامی روغن کنجد را عامل آلزایمر، زوال مغز و فراموشی می‌شناسد.
۳. مصرف آهن
طب سنتی به مصرف قرص آهن یا گذاشتن کفگیر و قاشق آهنی برای تامین آهن مورد نیاز بدن توصیه دارد، در حالی در طب اسلامی، فلز آهن را رجس، نجس و مسخ معرفی می‌کند تا جایی که حتی در صورت دست زدن به آهن، توصیه شده که دست‌ها شسته شوند و برای رفع کم خونی خوردن ترکیب سه شیره انگور، توت و خرما را توصیه می‌کند.
استفاده از ماهی آهنی در غذا برای تامین آهن بدن
۴. زالو درمانی
انجام دادن یا ندادن زالو درمانی از دیگر تفاوت‌های طب سنتی و اسلامی است. طب سنتی توصیه به زالو درمانی داشته در حالی که طب اسلامی آن را منع می‌کند و به انجام حجامت و فصد توصیه می‌کند.
۵. مصرف عرق گیاهان دارویی
طب سنتی تاکید به مصرف عرقیجات گیاهی به منظور پیشگیری و درمان بیماری‌ها دارد، در حالی که طب اسلامی معتقد است در فرایند تهیه آن‌ها اغلب، مواد الکلی یا سمی ایجاد می‌شود که مضر است.
۶. مصرف لبنیات
مصرف لبینات در طب اسلامی توصیه می‌شود، ولی طب سنتی به دلیل سردی زیاد این مواد غذایی و افزایش سردی بدن که خود عامل بسیاری از بیماری‌هاست، مصرف زیاد آن را مضر می‌داند.
۷. مزاج اعضای بدن
طب سنتی ایران معتقد است هر عضوی از بدن مزاج و طبع خاص خود را دارد و ممکن است طبع کلی بدن گرم و طبع اندامی از بدن مانند مغز، معده، رحم و … سرد باشد، در صورتی که طب اسلامی یک مزاج را برای کل بدن معرفی می‌کند.
حتما بخوانید: تفاوت طبع و مزاج چیست؟ + انواع طبع و مزاج
۸. استفاده از گیاهان دارویی
در طب اسلامی فقط گیاهان دارویی که درباره آن‌ها روایات ائمه و احادیث وجود دارد برای درمان استفاده می‌شوند، ولی در طب سنتی برای هر گیاهی ویژگی‌های درمانی معرفی شده است.
۹. مصرف برنج
مصرف زیاد برنج در طب سنتی توصیه نمی‌شود ولی طب اسلامی برنج را سید الاغذیه می‌داند.
۱۰. مصرف گوشت و عدس
طب سنتی مصرف گوشت و عدس را به مقدار کم توصیه می‌کند، ولی در طب اسلامی به مصرف گوشت و عدس سفارش شده است.
۱۱. بهترین حامل دارو
طب سنتی و به ویژه ابن سینا و رازی، شراب را بهترین حامل دارو می‌دانند در صورتی که در طب اسلامی، سرکه را بهترین حامل دارو می‌شناسند.
۱۲. نحوه حجامت
تفاوت طب سنتی و اسلامی درباره حجامت مربوط به نحوه انجام آن، آداب و شرایط حجامت از جمله گرفتن یا نگرفتن هزینه می‌شود. یکی از آداب حجامت در طب اسلامی این است که نباید هزینه‌ای بابت حجامت گرفته شود در حالی که متخصصان طب سنتی، هزینه‌های زیادی بابت حجامت از بیمار درخواست می‌کنند.
چند توصیه مهم
- برای درمان حتما به پزشک متخصص هر رشته مراجعه کنید و اگر علاقه‌مند به استفاده از درمان‌های گیاهی و طب سنتی هستید از پزشکان با مدرک معتبر پزشکی با تخصص طب سنتی کمک بگیرید.
- هر چند انتخاب نوع درمان برای بیمار آزاد است، لیکن نیاز به پژوهش‌های فراوان و گسترده در زمینه‌های درمانی طب سنتی به ویژه برای بیماری‌های جدید و ناشناخته امروزی است، بنابراین همواره برای درمان به پزشک مراجعه کنید.
- از طبیب نماها که با عناوین مختلف به خصوص افرادی که در فضای مجازی مشغول فعالیت هستند دوری کرده و به دستورات پزشکی آن‌ها اطمینان نکنید.
- به نظر می‌رسد بهترین الگوی طب تلفیقی برای جامعه ما، پذیرش مبانی اعتقادی اسلام و مبانی منطبق با آن در علوم نوین پزشکی است.
سخن پایانی
همانطور که گفته شد برای طب سنتی، سازمان بهداشت جهانی تعریف جامعی ارائه کرده است. گفتنی است پایه و اصول طب سنتی ایران بر پایه همان طب یونانی است و بخش وسیعی از آن در دوران قبل از اسلام شکل گرفته است؛ با این وجود به نظر می‌رسد واژه‌ای به‌نام طب اسلامی با رویکرد‌های متفاوتی امروزه مطرح است و بسیاری از متخصصان این علم معتقدند طب اسلامی در واقع همان طب سنتی ایرانی است که دوران شکوفایی‌اش به دوران تمدن اسلامی مربوط می‌شود.
پیشنهاد شما درباره مراجعه به متخصصان طب سنتی یا اسلامی چیست؟ اگر ابهامات و تفاوت دیگری بین طب سنتی و اسلامی می‌شناسید از طریق بخش نظرات و پرسش‌ها با ما به اشتراک بگذارید.
برگرفته از: مجله طب سنتی اسلام و ایران، نشریه اسلام و سلامت، خبرگزاری بین المللی قرآن
منبع: ستـــاره