جام جم/ مادرها بخش مهمی از جامعه ایرانی هستند که معمولا کمتر برنامه‌ای به شکل تخصصی برای آنها تولید می‌شود. در واقع بخش عمده‌ای از برنامه‌های تولید‌شده برای مادارن برنامه‌هایی است که صرفا بر موضوعاتی همچون بیماری‌ها یا مشکلات جسمی زنان یا موضوعاتی همچون آشپزی یا در بهترین حالت مسائل مربوط به زندگی زناشویی و تعامل با فرزندان و همسر در آنها مورد بررسی قرار می‌گیرد. وجه مشترک اغلب این برنامه‌ها این است که تقریبا هیچ‌کدام مادران را از منظر سنی دسته‌بندی نمی‌کنند؛ این در حالی است که قرار گرفتن در موقعیت یک مادر در سال‌هایی ابتدایی آن، موقعیت خاصی است که نیازمند توجه ویژه‌تر برنامه‌سازان است. «مامان‌ها» با همین فلسفه تولید شده است. برنامه‌ای که نه فقط از باب سوژه اولیه که پرداختن به دغدغه‌های مادرانه است، بلکه از منظر زاویه نگاه و موضوعاتی که به آن می‌پردازد هم تمایزهایی جدی با سایر برنامه‌هایی دارد که طی این سال‌ها برای استفاده مادران تولید شده‌است. در واقع اصلی‌ترین تفاوت این برنامه با سایر برنامه‌های کارشناس‌محور در این حوزه تجربه‌هایی است که از زبان مادران بیان می‌شود به شکلی که در هر قسمت از این برنامه سه مادر در مقابل مجری برنامه که خود نیز مادر است، قرار می‌گیرند و درباره موضوع طرح شده در آن قسمت، از تجربه‌ها و دغدغه‌های شخصی‌شان صحبت می‌کنند.
واکاوی دنیای رنگارنگ اینستاگرام برای مامان‌ها
حتما برای شما هم پیش آمده به صفحاتی در فضای مجازی به‌ویژه در شبکه اینستاگرام بر بخوردید که در آن تصاویری از کودکان منتشر شده‌است. یکی از بحث‌های جدی در ارتباط با این صفحات این بوده که آیا راه‌اندازی و کار این‌گونه صفحات که معمولا زیرنظر پدر و مادر کودکان است؛ از منظر تربیتی و روان‌شناسی اتفاق درستی است یا نه؟ یکی از موضوعاتی که در برنامه مامان‌ها مورد بررسی قرار گرفت؛ مساله سوادرسانه‌ای مادران به‌ویژه برای فعالیت در اینستاگرام بود. وقتی مادری با صفحات خوش آب و رنگ اینستاگرام کودکان روبه‌رو می‌شود، چه باید کند؟ آیا پشت صحنه این عکس‌ها واقعا همان زندگی رویایی است که در این تصاویر نمایش داده شده است؟ و از آن مهم‌تر این‌که آیا می‌شود به توصیه‌های بلاگرها و روان‌شناسان اینستاگرامی در این حوزه عمل کرد؟
اینها سؤالاتی است که شاید بسیاری از مادران جوان ایرانی درگیر یافتن پاسخ آن باشند، اما به‌واسطه این‌که تاکنون در رسانه‌های رسمی و فراگیر به آنها پرداخته نشده، معمولا پاسخ درستی نیز برای آنها مطرح نشده‌است. اما مامان‌ها سعی کرده به شکل مصداقی و با تکیه بر تجربیات مادران جوان به این سؤال‌ها پاسخ دهد.
مامان‌ها سواد رسانه‌ای یاد می‌گیرند
اما مساله مواجهه مادرها با دنیای تکنولوژیک امروزی، صرفا محدود به استفاده از اینستاگرام نمی‌شود؛ به همین خاطر هم هست که مامان‌ها نیز صرفا بر این حوزه تمرکز نکرد و سعی کرد به طور کلی به مساله افزایش سوادرسانه‌ای مادران بپردازد.
نحوه استفاده فرزندان از تکنولوژی‌ها مثل تلفن همراه و تبلت و نظر مادران مختلف برای سن مناسبی که کودکان می‌توانند سراغ استفاده از این فناوری‌های روز بروند در کنار مساله مهم ارتقای سوادرسانه‌ای خانواده‌ها به‌ویژه مادران که مسؤولیت اصلی تربیت فرزندان با آنهاست، یکی از محورهای اصلی مامان‌هاست.
نکته اینجاست که موضوع دانش رسانه‌ای فراتر از تسلط بر نرم‌افزارهای موبایلی و کامپیوتری است و دامنه آن را باید به مساله اثرپذیری از موضوعات مطرح شده در فضای مجازی به‌ویژه از جانب چهره‌های معروف نیز گسترش داد. برای مثال بارها شده که در فضای مجازی با کانال‌ها و صفحاتی روبه‌رو شده‌ایم که توصیه‌ها و نصیحت‌هایی در زمینه‌های مرتبط با کودکان برای خانواده‌ها داشتند. مثلا به فرزندتان در فلان سن واکسن نزنید یا این‌که قطره فلج اطفالی که به کودکان می‌دهند، آب است و داروی واقعی نیست. حرف‌ها و توصیه‌هایی که در بسیاری از موارد از اساس کذب است، اما خیلی از مادرها را دچار دلنگرانی و ترس می‌کند. مامان‌ها،
سعی کرده با استفاده از تجربیات مادران و نکاتی که آنها به شکل تجربی از مواجهه با چنین موضوعاتی به آن دست پیدا کردند، سوادرسانه‌ای مخاطبانش را بالا ببرد.
مصائب مادر بودن!
البته دغدغه‌های فکری مادران صرفا محدود به مساله عذاب وجدان در زمینه انجام وظایف مرتبط با مادری نیست. مساله آنجاست که بسیاری از مادران دردها و نگرانی‌هایی دارند که عموما فرصتی برای طرح آنها نیست. بیشتر برنامه‌هایی که تا به امروز در تلویزیون تولید شدند بر این بخش از مادری تمرکز دارند که مادرانگی یعنی از خود گذشتن و با اشاره به این نکته بهشت زیرپای مادران است از وجوه معنوی مسؤولیت مهم مادر بودن صحبت کنند. در حالی که مادر بودن سختی‌هایی دارد که احتمالا اغلب مادران دوست دارند در ارتباط با آن صحبت کنند. از نگرانی برای رشد فیزیکی و سلامت جسمی فرزندان گرفته تا مساله مهم تربیت و آموزش فرزندان که خودش دنیایی از دغدغه‌ها و دلمشغولی‌ها را به‌دنبال دارد. تازه این را باید کنار موضوعاتی مثل به حاشیه رفتن علایق شخصی مادران به‌واسطه مشغله‌های ناشی از نگهداری فرزند یا کنار گذاشتن آرزوهای شخصی به‌واسطه این شرایط بگذارید تا متوجه شوید؛ چرا مامان‌ها سعی کرده تا به این مساله مهم هم به‌عنوان یکی از سرفصل‌های اصلی این برنامه توجه ویژه کند.
کتاب، کارتون، تلویزیون و دیگران
اما فرآیند آموزش و تربیت کودکان از آن دسته موضوعاتی است که هر مادری را نگران می‌کند. دغدغه‌ای که معمولا پس از فاصله گرفتن از ماه‌های ابتدایی تولد بچه و در اصطلاح از آب و گل در‌آمدن نوزاد برای اغلب مادران پررنگ می‌شود. این‌که بچه‌ها از چه زمانی می‌توانند تلویزیون تماشا کنند و از چه ماهی به بعد می‌توان برای بچه کارتون و انیمیشن پخش کرد؟ به‌ویژه آن‌که علاوه بر نگرانی برای مسأله تاثیر منفی تماشای کارتون برای ذهن و چشمان بچه‌ها، مسأله اثرات مثبت و منفی تماشای برنامه‌های تلویزیون و انیمیشن‌ها برای تربیت بچه‌ها نیز از مواردی است که معمولا بسیاری از مادران نسبت به آن توجه ویژه‌ای دارند.
حالا باید این را به دغدغه کتابخوانی برای کودکان نیز اضافه کرد. یکی از سؤالاتی که شاید بسیاری از مادران از یکدیگر بپرسند، این است که تو برای فرزندت چه کتاب‌هایی خواندی؟ و آیا کتاب خوبی می‌شناسی که برای بچه تهیه کنیم و بخوانیم؟ «مامان‌ها» برای این موضوعات نیز دست به کار شد و از این گفته که برای بچه‌ها باید چیزی به عنوان «آداب تماشا» در‌نظر گرفت و البته در گفت‌وگو با مادران از تجربه کتابخوانی برای بچه‌ها، تاثیرات مثبت آن و البته ریزه‌کاری‌هایی در این زمینه گفته که چگونه یک کتاب خوب انتخاب کنیم.
دو روی سکه مادر شاغل بودن!
شاغل بودن مادران هم یکی از موضوعاتی است که معمولا نظرات متفاوتی را در پی دارد. برخی با این مساله کاملا مخالف هستند و برخی دیگر نیز معتقدند که مادران نیز می‌توانند در کنار انجام وظایف مادری خود به مشاغل بیرون از خانه مشغول باشند. درواقع مادری خودش یک شغل تمام‌وقت است با وجود این اما مامان‌هایی هم هستند که به دلایل مختلفی مجبورند یا خودشان تمایل دارند بیرون از خانه هم کار کنند و تعادل برقرار کردن بین این دو کار به‌شدت سختی است.
مامان‌ها سعی کرد تا در چند قسمت از این برنامه درباره راه‌حل‌های مادرانی از طبقات مختلف اجتماعی با باورهای مختلف فرهنگی و اعتقادی، درباره برقراری تعادل بین سرشلوغی‌های شغلی و کارهای ناتمام خانه بحث کند تا از دل این بحث به نکاتی مهم برای مادرانی که مخاطب این برنامه هستند، برسد. هیچ‌کس نمی‌تواند مثل یک مادر شاغل موقعیت و شرایط یک مادر شاغل دیگر را درک کند به همین خاطر بحث‌هایی که بین مادرهایی با این شرایط شکل می‌گیرد، به شکل طبیعی هم برای مادران شاغل مخاطب برنامه کاربردی‌تر است و هم بیشتر مورد قبول آنها قرار می‌گیرند.
با ما از عذاب وجدان‌های مادرانه‌تان صحبت کنید
هر چند تا دنیا دنیاست، مهر و محبت مادر هم هست و تغییر نخواهد کرد، اما قطعا دغدغه‌ها و جهان‌بینی مادران دیروز با مادران جدید و امروزی متفاوت است. البته مساله حس عذاب‌وجدان در میان مادرها و ترس از این‌که نتوانند به‌درستی وظایف مادری را انجام دهند، از قدیم تا به امروز در میان مادران وجود داشته و دارد؛ اما شکل این دغدغه‌ها نیز تفاوت کرده است. این بخش از احساسات مادرانه از آن دسته موضوعاتی است که کمتر درباره‌اش صحبت می‌شود و به نوعی می‌توان طرح آن را راهی برای ایجاد حس همذات‌پنداری دانست. شنیدن حرف‌های صادقانه مادران درباره دغدغه‌هایی که برای فرزندانش دارند و احساس عذاب وجدان آنها از این‌که نتوانند وظایف مادری‌شان را به‌درستی انجام دهند، اتفاقی است که قطعا می‌تواند کمکی بزرگ به مادران باشد؛ برای آن که بدانند تنها نیستند و این قبیل دغدغه‌ها در میان همه مادران وجود دارد. شاید برخی مادران در جمع‌های خصوصی‌تر درباره حس عذاب وجدان صحبت کنند، اما طرح این موضوعات در فضای صمیمی یک برنامه تلویزیونی و در قالب گفت‌وگوی چند مادر با هم می‌تواند مادرانی را که مخاطب این برنامه هستند به طرح راحت‌تر این قبیل موضوعات در جمع خانواده یا دوستان و نزدیکانشان ترغیب کند تا بخشی از دغدغه‌ها و فشارهای روحی وارد بر مادران
از این طریق کاهش یابد.
چالش‌های کرونایی مامان‌ها
مادری در دوره کرونا هم یکی از چالش‌های جدی مادران ایرانی است که البته به‌واسطه جدید بودن این شرایط که نیازمند قرنطینه طولانی‌مدت بچه‌ها در خانه بود، هیچ نمونه مشابهی نداشت و برای همه مادران ایرانی یک تجربه متفاوت و جدید به شمار می‌آمد.
در مامان‌ها فرصتی پیش آمد تا سه مادری که یک، دو و سه فرزند دارند، از تجربه‌هایشان بگویند و درباره این صحبت کنند که چگونه در 9 ماهی که از آغاز کرونا می‌گذرد، توانستند با روش‌های مختلف و با کمترین هزینه فرزندانشان را سرگرم کنند.
این مساله فقط به مدیریت حضور بچه‌ها در خانه و سرگرم کردن آنها مربوط نیست، چرا که مساله آموزش مجازی و توجه به درس و مشق بچه‌ها هم از جمله دغدغه‌های مادران در این دوره کرونا بود. بازی کردن با بچه‌ها، سهیم کردن فرزندان در کارهای خانه، سرگرمی‌های دسته‌جمعی همراه با پدر خانواده تنها بخشی از موضوعاتی است که مادران در این مدت سعی کردند تا از طریق آن فرزندانشان را سرگرم کنند و اتفاقا در مامان‌ها هم به آن پرداخته می‌شود.
کودکان در جامعه
ورود بچه‌ها به جامعه، معاشرت‌های خانوادگی و با دوستان و مواردی از این دست هم از جمله دلنگرانی‌های مادرانه است که نمی‌شود از آن غافل شد. واقعیت این است که جامعه ما به لحاظ زیرساختی تا حدودی فضایی ضدبچه‌ها دارد و در شرایط امروزی جامعه نیز نگاهی منفی نسبت به فرزندآوری به‌ویژه برای بچه‌های سوم و چهارم به بعد خانواده‌ها وجود دارد. همه اینها معضلاتی است که مادران با آنها روبه‌رو می‌شوند و هر‌کدام به تناسب تجربه‌هایی که در این موضوعات پیدا کردند، دغدغه‌های خاص خودشان را دارند. از مادری که ممکن است به‌دلیل داشتن بیش از دو فرزند در جامعه سرزنش شده باشد تا مادرانی که نسبت به رفتارها و اعمال فرزندانشان در فرآیند اجتماعی شدن و در معاشرت‌های خانوادگی نگرانی دارند.
مسأله مقایسه بچه‌ها با هم و پیامدهایی که ممکن است بر رفتار آنها داشته باشد، همچنین مسائلی مثل آموزش زبان دوم به فرزندان و سن مناسب این کار که اتفاقا این روزها شمار خانواده‌هایی که دغدغه چنین موضوعاتی را دارند، نسبت به قبل بیشتر شده، از‌جمله مسائلی است که در «مامان‌ها» مورد بررسی قرار گرفته است.