هرچند داروهای بدون نسخه به صورت آزاد و بدون تجویز پزشک به راحتی قابل تهیه هستند ولی استفاده خودسرانه از داروهای شیمیایی ممکن است عوارض جبران ناپذیری را در پی داشته باشد.
جالبز | دسته سلامت – داروهای بدون نسخه (over-the-counter) یا OTC دارو‌هایی هستند که بدون نسخه پزشک قابل تهیه بوده و در کشور‌های مختلف براساس فاکتور‌های گوناگونی تعیین می‌شوند. لیست داروهای بدون نسخه در کشور‌های مختلف، متفاوت بوده و مصرف برخی از آن‌ها محدودیت سنی دارد. از ویژگی‌های داروهای بدون نسخه می‌توان به امنیت مصرف، شاخص درمانی وسیع، عوارض جانبی کم، تداخلات حداقل و مخفی نکردن علائم بیماری اشاره کرد. در ادامه قصد داریم فهرستی از جدیدترین داروهای بدون نسخه را در اختیار شما قرار دهیم.
آنچه در این مطلب آمده است:
- فهرست داروهای بدون نسخه مسکن
- فهرست داروهای بدون نسخه آنتی هیستامینی
- فهرست داروهای بدون نسخه ضد احتقان
- فهرست داروهای بدون نسخه ضد سرفه
- فهرست داروهای بدون نسخه بیماری‌های گوارشی
- فهرست داروهای بدون نسخه مکمل
لیست داروهای بدون نسخه مسکن؛ ایبوپروفن، دیکلوفناک و…
داروهای مسکن در برطرف کردن تب، دردهای استخوانی و عضلانی موثرند که شامل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و استامینوفن‌ها بوده و کاربرد هر یک متفاوت است.
۱. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی از تولید پروستاگلاندین‌ها جلوگیری کرده و سبب کاهش درد در سطح پوست، عضلات، مفاصل و استخوان‌ها می‌شوند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
| نام دارو | گروه دارویی | خواص | موارد مصرف | شکل دارو |
| آسپیرین (ASA) | استیل سالسیلیک اسید | ضد درد، ضد التهاب، ضد تب، مهار تجمع پلاکتی | دردهای خفیف تا متوسط، تب و التهاب | قرص روکشدار؛ قرص جویدنی؛ قرص جوشان؛ آسپرین + کدئین؛ قرص با پوشش میکرو؛ شیاف |
| ایبوپروفن (Ibuprofen) | مشتقات اسید پروپیونیک | ضد التهاب، ضد درد، ضد تب | تب و دردهای خفیف (درد دندان، سردرد، درد پس از عمل)، بیماری‌های التهابی، آرتریت مزمن نوجوانی، دیس منوره | آمپول؛ قرص روکشدار؛ شربت |
| دیکلوفناک (Diclofenac) | دی کلرو فنیل آمینو (فنیل) استیک | کاهنده درد، تحریک، تورم و خشکی مفصل در آرتریت، نقرس و سایر بیماری‌های روماتیسمی | دردهایی نظیر سردرد، درد عضلانی، درد قاعدگی، درد پس از جراحی، تب و زایمان | قرص، آمپول، شیاف و پماد |
| ناپروکسن (Naproxen) | از مشتقات آریلاستیک اسید | مسکّن، ضد التهاب | کاهش درد و تورم و محدودیت حرکتی ناشی از بیماری‌های آرتروز یا ساییدگی مفصل، روماتیسم مفصلی، اسپوندیلیت انکیلوزان یا سایر علل آرتریت؛ کاهش درد ناشی از کشیدگی و کوبیدگی عضلات به دنبال فعالیت‌های شدید بدنی؛ کاهش دردهای استخوانی و دردهای بعد از جراحی؛ درمان نقرس | قرص ناپروکسن ۲۵۰ میلی‌گرمی؛ |
۲. استامینوفن‌ها
استامینوفن‌ها با مهار حس درد در مغز و نخاع، سبب کاهش درد شده و شامل موارد زیر می‌شوند:
| نام دارو | گروه دارویی | خواص | موارد مصرف | شکل دارو |
| آ. سی. آ (A.C.A) | ترکیب استامینوفن+ ASA +کافئین | ضد درد و تب | تسکین درد و تب خفف | قرص |
| استامینوفن (Acetaminophen) | مشتق پارا آمینو فنول | ضد درد و ضد تب | تخفیف درد و کاهش تب | قرص، کپسول، شربت |
| ادالت کولد (Adult Cold) | ترکیب استامینوفن+فنیل افرین+کلر فنیر آمین | درمان سردرد، تب، بدن درد، آبریزش بینی یا گرفتگی، عطسه، خارش، ترشح اشک و گرفتگی سینوس ناشی از آلرژی ها، سرماخوردگی، آنفولانزا | سرما خوردگی | قرص، کپسول |
لیست داروهای بدون نسخه آنتی هیستامینی؛ دیفن هیدرامین، کلماستین و…
داروهای آنتی هیستامینی اغلب با عنوان ضد حساسیت شناخته می‌شوند و مکانیزم کار آن‌ها به گونه‌ای است که با کنترل فاکتور‌های محرک خارش، تحرکات بینی، ترشح خلط و عطسه باعث مهار عوامل حساسیت‌زا می‌شوند. امروزه با شیوع حساسیت در جوامع، آنتی هیستامین‌های زیادی ساخته و وارد بازار شده‌اند و مهم‌ترین لیست داروهای بدون نسخه آنتی هیستامینی شامل موارد زیر هستند:
| نام دارو | گروه دارویی | خواص | موارد مصرف | شکل دارو |
| دیفن هیدرامین (Diphen hydramine Hydrochloride) | مشتق اتانول آمین | آرام بخش؛ ضد حساسیت؛ آنتی موسکارین | درمان وضعیت‌های آلرژیک شامل کهیر، آنژیوادم، رینیت، کنژکتیویت، بیماری‌های پوستی خارش دار و آنافیلاکسی؛ استفاده در موارد استفراغ و سرگیجه ناشی از ماشین؛ استفاده در پارکینسونیسم؛ خواب آور | شربت و قرص |
| کلرفنیرامین (Chlorpheniramine Maleate) | مشتق آلکیل آمین-آنتاگونیست H۱ | ضد حساسیت؛ ضد تهوع؛ آرام بخش؛ بی حس کننده موضعی | درمان علامتی وضعیت‌های آلرژیک شامل کهیر، آنژیوادم، رینیت، کنژکتیویت، آنافیلاکسی و بیماری‌های پوستی خارش دار | شربت و قرص |
| کلماستین (Clemastine) | از مشتقات اتانول آمین | ضد آلرژی | درمان آلرژی فصلی و آبریزش بینی؛ کهیر؛ سرماخوردگی؛ آنژیوادم؛التهاب ملتحمه چشم و خارش پوست | قرص و آمپول |
| هیدروکسی زین (Hydroxyzine) | از مشتقات دی‌فنیل‌متیل‌پیپرازین | ضد آلرژی؛ ضد اضطراب و آرامش بخش؛ ضد تهوع | درمان اضطراب و تنش عصبی؛ مصرف به عنوان آرام بخش قبل از بیهوشی عمومی، کاهش عوارض قطع مصرف مواد مخدر و الکل؛ کنترل خارش‌های آلرژیک از جمله کهیر مزمن و کنترل تهوع | قرص و شربت |
| پرومتازین (Promethazine) | از مشتقات فنوتیازین‌ها | آرامبخش و خواب‌آور؛ ضدخارش؛ ضد استفراغ | درمان سرگیجه و آلرژی؛ درمان اضطراب؛ به عنوان آرام بخش قبل از بیهوشی عمومی، بیماری مسافرت و کنترل تهوع حتی در زنان حامله | شربت و آمپول |
| لوراتادین (Loratadine) | از مشتقات پی پریدین | ضد حساسیت | درمان بیماران دچار کهیر مزمن؛ حساسیت بینی (التهاب مخاط بینی)؛ قرمزی و خارش پوست | قرص و شربت |
| زادیتن (Zaditen) یا کتوتیفن (Ketotifen) | از مشتقات سیکلوهپتاتیوفن | ضدآسم؛ ضدآلرژی | درمان یا کنترل حساسیت، رینیت، کهیر، درماتیت آتوپیک، آسم، آنافیلاکسی، سندرم روده تحریک‌پذیر | قرص؛ شربت؛ قطره خوراکی؛ قطره چشمی |
| سیتریزین (Cetirizine) | از مشتقات فنیل متیل- پیپرازینیل مصنوعی | ضد حساسیت؛ آرامبخش ضعیف | درمان حساسیت و خارش؛ درمان رینیت آلرژیک به ویژه تب یونجه و بیماری‌های آلرژیک پوستی از قبیل کهیر و آنژیوادم | قرص و شربت |
| پیریلامین مالئات (Pyrilamine Maleate) | از مشتقات اتیلن دیامین | ضد حساسیت؛ آرامبخش | درمان حساسیت و خارش؛ درمان رینیت آلرژیک به ویژه تب یونجه و بیماری‌های آلرژیک پوستی از قبیل کهیر و آنژیوادم | قرص |
لیست داروهای بدون نسخه ضد احتقان یا دکونژستان‌ها
داروهای ضد احتقان که به دکونژستان‌ها نیز معروف هستند با تنگ کردن رگ‌های مخاط بینی، التهاب و ورم و احتقان را کاهش می‌دهند. مهم‌ترین داروهای بدون نسخه ضد احتقان عبارتند از:
| نام دارو | گروه دارویی | خواص | موارد مصرف | شکل دارو |
| سودوافدرین (Pseudoephedrine) | از مشتقات فنتیلامین و آمفتامین | ضداحتقان سمپاتومیمتیک | درمان سرماخوردگی، احتقان بینی یا سینوس‌ها، مجرای شیپور استاش، التهاب سروزی گوش میانی، رینیت وازوموتور و اختلال عملکرد گوش میانی به دلیل تغییرات فشار جو | قرص و شربت |
| فنیل افرین (Phenylephrine) | آمین سمپاتومیمتیک | ضد احتقان بینی؛ برطرف کردن نشانه‌های آلرژی؛ کاهش التهاب ملتحمه | درمان سرماخوردگی؛ گشادکردن مردمک در حین معاینات و جراحی چشم؛ درمان افت شدید فشارخون در مواردی که علاوه بر هیپوتانسیون، تاکیکاردی هم وجود دارد | قطره؛ افشانه؛ قرص و آمپول |
لیست داروهای بدون نسخه ضد سرفه؛ دکسترومتورفان، گایافنزین و…
داروهای ضد سرفه شامل داروهای ضد سرفه آنتیتوسیوز (Antitussives) و اکسپکتورانت‌ها هستند.
۱. داروهای ضد سرفه آنتیتوسیوز
داروهای ضد سرفه آنتیتوسیوز، رفلاکس سرفه را مهار می‌کنند و شامل موارد زیر هستند:
| نام دارو | گروه دارویی | خواص | موارد مصرف | شکل دارو |
| دکسترومتورفان (Dextromethorphan HBr) | مشتق لورفانول | ضد سرفه غیر مخدر | درمان علامتی سرفه‌های بدون خلط ناشی از تحریک گلو و برونش‌ها در ضمن سرماخوردگی یا در اثر محرک‌های استنشاقی | قرص؛ شربت و قطره |
| دکسترومتورفان پی (Dextromethorphan P) | ترکیب دکسترومتورفان و سودوافدرین | ضد سرفه و احتقان | درمان علامتی سرفه‌های بدون خلط و احتقان بینی و مجاری تنفسی فوقانی ناشی از سرماخوردگی، رینیت آلرژیک، التهاب حاد گوش میانی وسینوس‌ها | شربت |
| کلوبوتینول (Clobutinol) | از مشتقات دی متیل آمینو | ضد سرفه | درمان سرفه‌های مقاوم یا به علت نامشخص به خصوص سرفه‌های خشک غیر عفونی | قرص؛ قطره و آمپول |
۲. اکسپکتورانت‌ها
اکسپکتورانت‌ها با رقیق کردن خلط باعث می‌شوند با هر بار سرفه، مجاری تنفسی از خلط و ترشح پاک شود و شامل موارد زیر هستند:
| نام دارو | گروه دارویی | خواص | موارد مصرف | شکل دارو |
| اکسپکتورانت (Expectorant) | اکسپکتورانت | خلط آور | کاهش غلظت و چسبندگی خلط و تسهیل خروج آن از ریه؛ تبدیل سرفه‌های خشک به ترشحی؛ درمان سرما خوردگی، آلرژی و عفونت‌های تنفسی | شربت حاوی گایافنزین، کلرفنیرامین مالئات و سودوافدرین کلراید |
| گایافنزین (Guaifensin) | اکسپکتورانت | خلط آور | درمان علامتی سرفه‌های خشک ناشی از عفونت‌های تنفسی فوقانی نظیر سینوزیت، فارنژیت، برونشیت و اختلالاتی که با موکوس غلیظ و چسبنده همراه هستند | شربت |
لیست داروهای بدون نسخه بیماری‌های گوارشی؛ دایجستیو و…
این داروها اغلب به رفع مشکلات و دردهای معده و روده کمک می‌کنند.
| نام دارو | گروه دارویی | خواص | موارد مصرف | شکل دارو |
| دایمتیکون (Dimethicone) | مشتقات متیل سیلوکسان | ضد نفخ | درمان کمکی در مواردی که احتباس گاز در گوارش وجود دارد مانند دیستانسیون گازی پس از عمل، بلع بیش از حد هوا، سوء هاضمه فونکسیول، زخم پپتیک، کولون تحریک پذیر، عدم تحمل لاکتوز (کولیت شیرخواران)، استفاده در بیماری‌های گوارشی به صورت ترکیب با آنتی اسید | قرص؛ کپسول؛ قطره |
| دایجستیو (Digestive) | آنزیم گوارشی | ضد سوء هاضمه | درمان اختلالات گوارشی ناشی از بیماری‌های کیسه صفرا یا کبد، بیماری مزمن معده یا روده، اختلالات گوارشی ناشی از جراحی کیسه صفرا و روده‌ها و نفخ | قرص |
| بیساکودیل (Bisacodyl) | مشتق دی فنیل متان | ملین محرک | درمان یبوست حاد و گذرا و یبوست در افراد با صدمات نخاعی | قرص؛ کپسول |
| هیدروکسید منیزیم (Magnesium Hydroxide) | آنتی اسید | ملین | ضد اسید معده در دوز پایین و ملین دردوز بالا | |
| آلومینیوم هیدروکساید (Aluminum Hydroxide) | نمک آلومینیوم | کاهش دهنده فسفات سرم و ضد اسید | به عنوان آنتی اسید در درمان زخم دوازدهه | قرص؛ شربت سوسپانسیون |
| آلومینیوم-ام-جی (Aluminum Magnesium) | آنتی اسید | ضد نفخ | درمان علامتی سوزش معده ناشی از ترشح اسید؛ سوءهاضمه ناشی از اسید و ترش کردن درمان علامتی برگشت محتویات معده به مری | قرص و شربت سوسپانسیون |
| آلومینیوم-ام-جی-اس (Aluminum Magnesium Simethicone) | آنتی اسید | ضد نفخ | ناراحتی معده؛ کاهش نفخ | قرص و شربت سوسپانسیون |
| آنتی همورویید (Antihemorrhoid) | از مشتقات هیدروکورتیزون استات | بی حس کننده موضعی و ضد التهاب | درمان همورویید داخلی و خارجی و همورویید پرولامیس و سایر بیماری‌های دردناک اطراف مقعد؛ درمان خارش قسمت خارجی دستگاه تناسلی زنان و خارش مقعد؛ درمان اختلالات مجرای مقعدی مانند التهاب راست روده و شقاق مقعد و فیستول همراه آن | پماد؛ شیاف |
لیست داروهای بدون نسخه مکمل؛ فولیک اسید، انواع ویتامین و…
شامل مولتی‌ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی هستند که اغلب برای جبران کمبودهای بدن مصرف می‌شوند.
| نام دارو | گروه دارویی | خواص | موارد مصرف | شکل دارو |
| فولیک اسید (Folic acid or folvite) | ویتامین B۶ و محلول در آب | پیشگیری و درمان کمبود فولات در خون؛ کمک به سلامتی سیستم عصبی، خون و یاخته‌ها | یشگیری و درمان کمبود اسید فولیک به علت سوء تغذیه یا شرایطی که نیاز به مصرف آن افزایش می‌یابد | قرص و آمپول |
| فروس سولفات (Ferrous sulfate) | ترکیب آهن خوراکی | ضد کم خونی، مکمل غذایی | درمان کم خونی ناشی از فقر آهن و پیشگیری از آن | قرص؛ آمپول؛ شربت؛ قطره |
| هماتینیک (Hematinic) | داروی ترکیبی و خون ساز | درمان کم خونی | پیشگیری و درمان کم خونی ناشی از کمبود آهن، کم خونی مگالوبلاستیک، کم خونی دوران بارداری و کم خونی ناشی از سوء تغذیه | قرص |
| مولتی ویتامین (Multi Vitamine) | ترکیبی از ویتامین‌های A, B, C, D, E, K و برخی از مواد معدنی مانند کلسیم، روی، آهن، منیزیم، کروم، منگنز، مولیبدن، بتاکاروتن، پتاسیم، سلنیم و … | مکمل غذایی | مکمل غذایی در کودکان، زنان باردار، افراد دچار سوءتغذیه یا دارای علائم کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی | قرص؛ قطره؛ شربت؛ کپسول؛ پودر؛ آمپول |
| ویتامین آ (Vitamin A) | ویتامین محلول در چربی | رشد بدن مخصوصا در کودکان؛ کار صحیح دستگاه ایمنی و مخاط مثل مخاط روده؛ جلوگیری از عفونت‌ها (بیماری‌های میکروبی)؛ بهبود بینایی افراد در نور کم مثل شب و حفظ سلامتی سطح چشم؛ دفاع از بدن و سلامتی پوست | درمان گزروفتالمی، خشکی چشم، ساییدگی لایه‌ی سطحی قرنیه، شب کوری | قرص؛ پماد |
| ویتامین آ. د (Vitamin A + D) | ترکیب ویتامین A و ویتامین D | محافظت پوست و تسریع در بهبود التهاب | سوختگی‌های خفیف؛ سوختگی ناشی از نور خورشید و تحریک خفیف پوست | پماد |
| Vitamine B۱ | ویتامین محلول در آب | آزاد کردن انرژی از چربی‌ها، پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها؛ جلوگیری از بیماری‌هایی مانند بری بری که شامل اختلالات قلب، اعصاب و دستگاه گوارش است؛ جلوگیری از بیماری‌های سیستم عصبی، مغز، ماهیچه ها، قلب، معده و روده | مصرف برای افراد مبتلا به سندرم Wernicke-Korsakoff و کسانی که الکل دفع می‌کنند | آمپول |
| Vitamine B۶ | ویتامین محلول در آب | کمک به هضم مواد غذایی؛ ساخت هورمون‌های تیروئیدی و سوخت و ساز بدن؛ کمک به سلامت مغز | درمان بیماری‌های قلبی؛ کلسترول بالا؛ کاهش سطح هوموسیستئین در خون، ماده‌ای که می‌تواند به بیماری‌های قلبی مرتبط باشد؛ کمک به باز شدن انسداد شریان‌ها پس از عمل بالون زدن (آنژیوپلاستی) | قرص؛ آمپول |
| Vitamine C | ویتامین محلول در آب | دخالت در متابولیسم فتیل آلانین، تیروزین، اسید فولیک، نوراتی نفرین، هیستامین، آهن و بعضی از سیستم‌های آنزیمی دارو، مصرف کربوهیدرات ها، ساخت لیپیدها، پروتئین‌ها و کارنیتین؛ مفید برای عملکرد سیستم ایمنی و جلوگیری از شکنندگی عروق خونی | پیشگیری و درمان کمبود ویتامین C؛ تشکیل کلاژن و ترمیم بافت‌های بدن | قرص؛ آمپول |
سخن آخر
قبل از مصرف داروهای بدون نسخه باید به این نکته توجه داشته باشید که فیزیولوژی بدن افراد با یکدیگر متفاوت است و میکروب‌ها در بدن افراد مختلف، عملکرد متفاوتی دارند؛ بنابراین از طبابت‌های سرخود پرهیز کنید و در نظر داشته باشید که حداکثر مدت مصرف یک داروی بدون نسخه، دو هفته است. همچنین پیشنهاد می‌کنیم مقاله انواع قرص سرماخوردگی بزرگسالان و نکات مصرف را مطالعه کنید. دانش، نظرات و تجربیات خود را نیز با ما در میان بگذارید.
منبع: ستـــاره