اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
فارن پالیسی/ الکسی ناوالنی، رهبر مخالفان روسیه، دارد حکومت را مجبور می‌کند تصمیماتی را بگیرد که همواره از اتخاذ آن اجتناب کرده است. پنج ماه پس از آنکه عملیات سرویس‌های جاسوسی روسیه در ترور ناوالنی با شکست مواجه شد، او با اعتماد به نفس و شجاعتی عجیب به مسکو بازگشت تا خود را به عنوان قهرمان سیاسی بی‌رقیب در میان مخالفان سیاسی روسیه معرفی کند. او پیشتر در سفری به سیبری با زهری نظامی مسموم شده و در شرایطی نزدیک به کما به آلمان منتقل شده بود. در آنجا پزشکانی در سطح جهانی جان او را نجات دادند و او را به زندگی عادی بازگرداندند. ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه پس از آنکه نتوانست ناوالنی را بکشد، آرزو می‌کرد او در تبعید باقی بماند. اما ناوالنی می‌دانست که با ماندن در آلمان، او نیز به یکی دیگر از چهره‌های اپوزیسیون خارج‌نشین تبدیل می‌شود که معمولا هم از سوی مردم و هم مقامات روسیه نادیده گرفته می‌شوند. به همین دلیل تصمیم گرفت به روسیه بازگردد و راهبرد مقاومت در برابر کرملین را در پیش بگیرد. او با این اقدام می‌خواست هر طور شده وضعیت کنونی را تغییر دهد.
روز یکشنبه، ناوالنی و همسرش با هواپیمای پوبداایرلاینز که در روسیه به معنای «پیروزی» است، به سمت مسکو حرکت کرد. این هواپیما پر بود از خبرنگارانی که لحظه به لحظه پرواز را ثبت و ضبط می‌کردند. این بازگشت بسیار متهورانه بود، اما در عین حال برای همه جذابیت داشت. در همان ابتدای پرواز، ناوالنی بخش کوتاهی از یک فیلم جنایی بسیار محبوب روسی به نام «برادر2» را در اینستاگرام همسرش آپلود کرد. در این ویدئو، این دیالوگ گفته می‌شود: «برای‌مان کمی ودکا بیاور، پسر! ما داریم به خانه برمی‌گردیم!» او با همین ویدئوی کوتاه حرف خود را به مخاطبانش زد. او پیشتر در کنفرانسی خبری به زبان روسی به سوالات خبرنگاران جهان پاسخ داده بود و این ادعای پوتین را که او جاسوس غرب است، قویا رد کرده بود. خانم مهمانداری که در طول پرواز با هیجان با ناوالنی عکس گرفت بعدا با مقامات به مشکل می‌خورد. او می‌دانست در صورت بازگشت به روسیه بازداشت می‌شود، با این حال برای رهبری مخالفان سیاسی حکومت این اقدام جسورانه را انجام داد؛ جسارتی که با بازگشت سال 1917 ولادیمیر لنین به ایستگاه فنلاند از طریق آلمان مقایسه می‌شود. هواپیما در آستانه فرود در مسکو بود که آن را به فرودگاه دیگری هدایت کردند. ناوالنی به محض ورود به مسکو، در مقابل ایستگاه کنترل گذرنامه دستگیر شد و به وکیلش نیز اجازه همراهی با او را ندادند، به این بهانه که هنوز وکیل وی رسما وارد خاک روسیه نشده است. واکنش تندی که در فرودگاه نشان دادند -گردان‌های پلیس ضد شورش ترمینال را محاصره کردند تا هواداران ناوالنی نتوانند با او دیدار کنند- و این مساله که مقامات او را پیش از ثبت مهر ورود در گذرنامه‌اش دستگیر کردند نشان‌دهنده نگرانی و اضطراب شدید مقامات روسیه از حضور او در خاک این کشور است. صبح روز بعد او را به خاطر یک پرونده قدیمی که در آن به سه سال و نیم حبس تعلیقی محکوم شده بود، محاکمه کردند. ناوالنی در جلسات دادگاهی که به خاطر آن پرونده تشکیل شد حاضر نشده بود، چرا که در آلمان و مشغول مداوای خود بود. دادگاه نمایشی و شتابزده‌ای که پشت ایستگاه پلیس ایالتی برای ناوالنی برگزار کردند یا استیصال کرملین را نشان می‌دهد یا حاکی از وقاحت آن است. تلاش بی‌برنامه کرملین برای خلاص شدن از یک دشمن دیرینه باعث شده سرویس‌های امنیتی که یک روز بسیار ترسناک و مخوف به نظر می‌رسیدند، اکنون به شکل رقت‌انگیزی تحقیر شوند. ناوالنی تنها از ترور جان سالم به در نبرد، بلکه به همراه سازمان تحقیقی بلینگ‌کت نقشه کشتن خود را مورد تحقیق و بررسی قرار داد و شخصا به ماموری که تلاش کرده بود او را بکشد زنگ زد تا از او بازجویی کند. بازگشت بسیار نمایشی ناوالنی به روسیه او را از یک منتقد سیاسی مزاحم دولت که بسیاری از روس‌ها بیشتر به عنوان یک فعال ضد فساد می‌شناسند به یک سیاستمدار جهانی تبدیل کرد که از حمایت کامل جامعه بین‌الملل برخوردار است- هر چند این شهرت جهانی کمک زیادی به محافظت از او نمی‌کند. روز پس از دستگیری و زندانی شدنش، ناوالنی و تیم تحقیقاتی او ویدئوی بلندی را از تحقیقات خود در خصوص کاخ شخصی و مخفی پوتین منتشر کردند. این ویدئوی تحقیقی درست به اندازه بازگشت ناوالنی به روسیه در زمان مناسب عرضه شد و تولید آن به شکلی بسیار تأثیرگذار بود. در این ویدئو اطلاعات و اسناد محرمانه و جامعی در خصوص نهادهای تجاری و اولیگارش‌های نزدیک به پوتین و اسناد رشوه‌خواری و هزینه یک میلیارد دلاری ساخت این کاخ منتشر شد. ناوالنی به شکلی نمادین وارد اندرونی پوتین شده و مثل یک راهنمای گردشگری مردم روسیه را با سالن‌های رقص مخفی، تونل‌های زیرزمینی و اتاق‌های مبله کاخ پوتین آشنا می‌کند. در این ویدئو او به شکلی بی‌رحمانه پوتین، شکست‌های روانی و سلیقه بد او را مورد تمسخر قرار می‌دهد. حکومت سیاسی که پوتین درست کرده به او فضای زیادی برای انکار و لاپوشانی می‌دهد. مردم می‌توانند غر بزنند و شکایت کنند و در امور خصوصی دخالت داشته باشند، اما همه اینها تا وقتی مجاز است که مستقیما حکومت را به چالش نکشد. اما ناوالنی مستقیما حکومت را به چالش کشیده و آن را مجبور کرده تصمیمی بگیرد که هیچ علاقه‌ای به اتخاذ آن ندارد. پیشتر هیچ یک از دگراندیشان روسی تا این حد جلو نیامده بودند که بخواهند ثروت شخصی پوتین را مورد تحقیق و بررسی قرار دهند و حتی تحقیقات پیشین ناوالنی در خصوص اعضای محفل نزدیک به پوتین نیز از حمله مستقیم به شخص رییس‌جمهور و خانواده‌اش اجتناب کرده بود. اکنون دیگر راه برگشتی وجود ندارد.
حکومت روسیه هیچگاه تا این حد مستقیم به چالش کشیده نشده بود. ناوالنی به پوتین اولتیماتوم داده که تا وقتی زندانی یا کشته نشود دست از اقدامات خود برنمی‌دارد. البته شاید هم با سم او را بکشند. حکومت روسیه نظامی را به وجود آورده بود که در آن یک توازن ظریف وجود داشت: افراد می‌توانستند تحت رادار حکومت به فعالیت بپردازند و خود را سانسور کنند و حکومت نیز به شکلی پراکنده از خشونت و زور استفاده می‌کرد. اما لحظه‌ای که ناوالنی سوار آن هواپیما در برلین شد، این نظام از هم پاشید. در طول تاریخ روسیه، ناوالنی بیش از همه به الکساندر سولژنیتسین شباهت دارد؛ او نیز به همین اندازه با اراده، بی‌محابا و هم از نظر جسمی و هم اخلاقی شجاعانه عمل می‌کرد. ناوالنی نیز درست مثل سولژنیتسین می‌خواهد صرفا با اراده خود و با قدرت شخصیت به حکومت پوتین ضربه بزند و خطر حبس چندساله در اردوگاه نیز نمی‌تواند او را از انجام این کار منصرف کند.
ناوالنی نیز مثل سولژنیتسین شدیدا به ارزش‌های ملی‌گرایانه و محافظه‌کارانه‌ای که لیبرال‌ها را هم در روسیه و هم در غرب نگران می‌کند، اعتقاد دارد و حکومت روسیه نیز تلاش می‌کند از این اعتقادات برای بدنام کردن او استفاده کند. ناوالنی با علم به اینکه در مسکو دستگیر می‌شود و در شرایطی که واکنش احتمالی کرملین قابل پیش‌بینی نبود، خود را به گروگانی در دست حکومت تبدیل کرد. او تا همین جا هم قواعد مبارزه خود با پوتینیسم را به شکل غیر قابل بازگشتی متحول کرده است. روز پنجشنبه در واکنش به بازداشت ناوالنی، پارلمان اروپا قطعنامه غیرالزام‌آوری را صادر کرد که از اتحادیه اروپا می‌خواست کار بر روی خط لوله گاز نورداستریم2 را که قرار است برای واردات گاز از روسیه مورد استفاده قرار گیرد، متوقف کند. حکومت روسیه به این اقدامات واکنش نشان داده است. پنجشنبه‌شب، پلیس روسیه منزل سخنگوی مطبوعاتی ناوالنی را مورد تفتیش قرار داد و چند تن از هواداران عالیرتبه ناوالنی نیز به دنبال اعتراضات سراسری روز شنبه دستگیر شدند.
ترجمه هدیه عابدی