پروتز دندان برای ترمیم انواع آسیب‌های دندان اعم از شکستگی، افتادگی، هرگونه نقص و لکه ظاهری و پوسیدگی مورد استفاده قرار می‌گیرد و بسته به نیاز فرد و شرایط فعلی او در دو نوع ثابت و متحرک (قابل جدا شدن) قابل تهیه است.
جالبز | بخش سلامت – سلامت دندان به بی‌شمار دلایل گوناگون آسیب پذیر بوده و هرگونه انباشتگی خارجی روی آن با آسیب‌ها و خسارات جدی همراه است. زمانی که دندان از یک نقص ساختاری رنج می‌برد، سلامت دهان و دندان کاملاً در مخاطره است؛ زیرا این بخش از بدن قادر به بازسازی خود نیست. اینجاست که لوازم مصنوعی در قالب پروتز دندان جهت ترمیم دندان آسیب دیده، بدریخت، یا دندان پوسیده وارد می‌شوند. پروتز دندان انواع مختلفی دارد که به طور کلی به دو دسته ثابت و متحرک تقسیم می‌شود. در این مقاله به بررسی انواع پروتزهای دندان و دانستنی‌های مربوط به آنها می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
در این مطلب بخوانید:
- پروتز دندان چیست؟
- انواع پروتز دندان
- کدام پروتز دندان را انتخاب کنیم؟
- پروتز دندان آکریلیک یا چینی؟
- مراحل جاسازی پروتز دندان
- معایب پروتز دندان
- مراقبت از پروتز دندان متحرک
پروتز دندان چیست؟
پروتز دندان نوعی شی است که به منظور بازسازی خط لبخند، جایگزین دندان افتاده می‌شود و یا روی نقایص دندان را می‌پوشاند. این ابزار در قالب ایمپلنت، روکش دندان (کراون)، بریج دندان (پل)، دنچر دندان (دست دندان) و روکش (وینر) مورد استفاده قرار می‌گیرد که برخی ثابت و برخی قابل جدا شدن هستند. از فاکتورهای مهم تضمین عملکرد طولانی مدت و خوب پروتزهای دندان می‌توان به استحکام، مقاومت در برابر پیری داخل دهان و مقاومت در برابر استفاده اشاره کرد.
انواع پروتز دندان
امروزه پروتز دندان در شکل‌ها و انواع گوناگون وجود دارد که بهترین گزینه با توجه به شرایط دندان‌ها و ترجیح خود فرد انتخاب می‌شود. به طور کلی پروتز دندان به دو دسته تقسیم می‌شود: پروتز ثابت شامل کراون و بریج و پروتز متحرک (قابل جدا شدن) شامل دنچر جزئی، دنچر کامل (دست دندان یا پروتز کامل) و ایمپلنت. در ادامه به معرفی جزئی‌تر این موارد می‌پردازیم.
پروتزهای ثابت
پروتز ثابت دندان کاملاً روی دندان ثابت است و نیازی به برداشتن آنها نیست. این پروتزها در دو نوع موجود هستند:
- کراون تک واحدی
کراون یا تاج نوعی «کلاه به شکل دندان» است که به منظور بازسازی شکل و اندازه، استحکام دندان و بهبود ظاهر آن، بر روی یک دندان طبیعی آسیب دیده یا ضعیف قرار می‌گیرد. زمانی که این روکش بر روی دندان نصب می‌شود، کل نواحی قابل مشاهده دندان را به طور کامل می‌پوشاند و درست مانند دندان طبیعی به نظر می‌رسد.
- بریج
بریج دندان نوعی کراون است که برای پر کردن فضای خالی بین دو دندان استفاده می‌شود و در اطراف آن دو کراون برای دندانهای مجاور وجود دارد. ساده ترین و رایج ترین نوع بریج، یک بریج ایمپلنت سه دندان ساده مطابق تصویر است. اگر فضای خالی مابین دندان‌ها پر نشود، احتمال حرکت دندان‌ها و بروز مشکلات جویدن وجود دارد.
پروتزهای ثابت از مواد مختلفی تهیه می‌شوند که بسته به نیاز فرد و هزینه مد نظر او در دسترس هستند:
- سرامیک فلزی
پایه این نوع پروتز از جنس فلزی ساخته شده و دور آن با یک لایه سرامیکی مطابق با رنگ دندان فرد پوشانده می‌شود. سرامیک فلزی از زیبایی چشمگیری برخوردار است؛ اما نقطه ضعف آن جلوگیری از نفوذ نور و غیرطبیعی به نظر رسیدن دندان‌ها است.
- سرایک غیر فلزی
این نوع پروتزها عاری از فلز بوده و سرامیک خالص هستند؛ بنابراین نور را به راحتی جذب کرده و از زیبایی بیشتری برخوردار اند. پروتزهای سرامیکی غیر فلزی فقط برای ترمیم آسیب دندانهای جلو استفاده می‌شوتد.
- سرامیک اکسید زیرکونیوم
پایه این پروتز اکسید زیرکونیوم بوده که در عین قدرت و استحکام، سبک بوده و به رنگ طبیعی دندان است. این پروتزها کاملاً طبیعی به نظر می‌رسند. پروتزهای سرامیکی زیرکونیوم نسبت به نمونه های ساخته شده سرامیک غیرفلزی از استحکام بیشتری برخودار هستند.
- تیتانیوم
تیتانیوم یک ماده فوق العاده کارآمد و منحصر به فرد در ساخت پروتزهای ثابت، اعم از کراون‌ها و پایه بریج است. مواد این نوع فلز حساسیت‌زا نبوده و از استحکام، وزن و زیبایی قابل قبولی برخوردار هستند. این جنس پروتز در برابر اثرات شیمیایی غذاهای شیرین و ترش، خوردگی و اثرات مخرب مایعات بدن مقاومت خوبی نشان می‌دهد.
پروتزهای متحرک
این پروتزها به دندان چسبیده نیستند و فرد در صورت تمایل می‌تواند آنها را جدا کند:
- دنچر
زمانی که تعداد دندانهای افتاده زیاد باشد، یکی از ساده‌ترین راه حل‌ها دنچر است که امروزه به سبب زیبایی و کارایی، طرفداران زیادی داشته و می‌تواند از جنس سرامیک یا اکریلیک باشد. دنچر در دو نوع جزئی و کامل قابل نصب خواهد بود:
- دنچر جزئی: این نوع دنچر زمانی بکار برده می‌شود که بیمار فقط چند دندان افتاده داشته باشد.
- دنچر کامل: زمانی که تمامی دندان‌ها به طور کامل از بین رفته باشند، از دنچر کامل استفاده می‌شود. دنچر کامل به دو روش معمولی و فوری انجام می‌شود.
- دنچر کامل معمولی
این نوع پروتز مدتی پس از کشیدن دندان‌ها و ترمیم بافت لثه ساخته شده و بعد از ۸ الی ۱۲ هفته پس از کشیدن دندان‌ها، می‌توان آن را نصب کرد.
- دنچر کامل فوری
پروتز کامل فوری قبل از کشیدن دندان‌ها آماده شده و بیمار می‌تواند بلافاصله پس از کشیدن دندان‌ها آن را نصب کند. البته لازم به ذکر است که مدتی پس از کشیدن دندان، استخوان و لثه بیمار جمع می‌شود. از این رو پروتز کامل باید مجددا تنظیم شود تا فرد احساس راحتی داشته باشد.
- ایمپلنت
این نوع پروتز بر روی ریشه‌ی باقیمانده دندان طبیعی یا ایمپلنتی که قبلاً نصب شده، قرار می‌گیرد. از ویژگی‌های بسیار خوب این پروتز، می‌توان به امکان جداسازی بی‌دردسر آن برای نظافت و حفظ بهداشت مناسب دندان اشاره کرد. این نوع پروتز مشکلی در بلع یا صحبت کردن فرد ایجاد نمی‌کند. البته با تعدادی عوارض جانبی منفی همراه است.
کدام پروتز دندان را انتخاب کنیم؟
- تعداد دندانهای افتاده، وضعیت دندانهای باقیمانده و ضخامت استخوان فک برخی ملاحظاتی است که دندانپزشک یا متخصص پروتز پیش از انتخاب پروتز دندان در نظر خواهد گرفت.
- اگر فقط یک یا دو دندان افتاده دارید و باقی دندان‌هایتان کاملاً سالم هستند، بریج یا دنچر جزئی می‌تواند یک راه حل موثر باشد؛ اما …
- اگر فقط تعداد کمی دندان طبیعی باقی مانده که آنها هم در وضعیت بدی قرار دارند، دنچر کامل یا ایمپلنت بهترین گزینه ممکن خواهد بود.
- برای پوشاندن نقایص ظاهری دندان سالم اما کمی بد ریخت، می‌توان از روکش وینر (چینی یا کامپوزیتی) استفاده کرد. روکش چینی اغلب گران‌تر از روکش کامپوزیتی بوده و بین ۱۰ الی ۲۰ سال دوام دارد.
پروتز دندان آکریلیک یا چینی؟
برخلاف گذشته، امروزه پیشنهاد می‌شود که دندانهای مصنوعی از جنس آکرلیک تهیه شوند؛ زیرا:
- جنس چینی سخت‌تر از دندان طبیعی است، از این رو دندان‌هایی که دائماً با آن در تماس هستند را از بین می‌برد.
- برخورد دو دندان چینی لرزشی ایجاد می‌کند که رای لثه و فک مضر است.
- چسبندگی پروتز چینی به سایر پروتزها نسبت به پروتز آکرلیک کمتر است؛ به طوری که با گذشت زمان و نفوذ بزاق به محل چسبندگی، یک حلقه سیاه ایجاد می‌شود که تمیز کردن آن غیرممکن است.
- شکنندگی دندانهای چینی نسبت به آکرلیک بیشتر است.
مراحل جاسازی پروتز دندان
مراحل زیر در طی یک هفته الی چند هفته انجام می‌شود:
- معاینه دهان به منظور کسب اطلاعاتی در مورد شکل لثه و موقعیت ساختارهای داخلی دهان (زبان، لب‌ها و گونه‌ها).
- اندازه گیری موقعیت فک، انتخاب دندان‌ها (انتخاب رنگ، شکل و مواد) و انتخاب مواد پایه با توجه به ظاهر کلی دهان و ترجیح خود فرد
- بررسی تناسب پروتز در طول دوره ساخت، به منظور بررسی عملکرد، ویژگی های زیبایی شناختی و همچنین تنظیمات اولیه. گاهی برای دستیابی به یک نتیجه
- تولید پروتز دندان در آزمایشگاه: در طول این دوره ممکن است پزشک یک پروتز مصنوعی به شما بدهد تا زمانی که پروتز اصلی آماده شود.
- مطلوب، افزودن جزئیات جدید مورد نیاز است.
- جاسازی نهایی دندان و تنظیمات و اصلاحات با توجه به راحتی فرد.
معایب پروتز دندان
- ذرات مواد غذایی زیر پروتز جا مانده و باعث ناراحتی می‌شود؛ به گونه‌ای که برای خارج کردن آنها باید پروتز را برداشت.
- قلاب پروتز جزئی سبب ظهور پلاک و رسوب دندان می‌شود؛ از این رو بهداشت خوب دندان و مراجعه به دندان پزشک حائز اهمیت فراوان است.
- قلاب پروتز جزئی ممکن است گاهی اوقات قابل مشاهده باشد که بر زیبایی این ناحیه تأثیر منفی می‌گذارد.
- پروتز نصب شده در فک پایین ممکن است نسبت به فک فوقانی پایداری کمتری داشته باشد. این بی ثباتی ناشی از شکل کوچکتر لثه، حرکات زبان و بزاق ناکافی، مکش لازم برای نگه داشتن پروتز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- مدت زمان عادت لازم برای کردن به پروتز در افراد مختلف فرق می‌کند. در طول این مدت تغییراتی در نحوه غذا خوردن و صحبت کردن فرد به وجود می‌آید. همچنین ذائقه فرد تا حدی تغییر می‌کند.
- در صورت عدم تنظیم صحیح پروتز یا تغییر لثه یا فک به مرور زمان، باید انتظار آسیب‌های لثه از جمله فرونشست (تحلیل رفتن لثه) را داشت.
- نواختن سازهای بادی با پروتز دندان دشوار است.
- طول عمر یک پروتز قابل جابجایی حدود ۵ سال و گاهی کمی طولانی‌تر است؛ اما به ندرت به حدود ۱۰ سال می‌رسد و نیازمند صرف هزینه مجدد برای جایگزینی دندانهای آسیب دیده، تنظیم مجدد پروتز یا حتی تعویض آن می‌باشد.
- گاهی قدیمی شدن پروتز دندان با عوارضی از قبیل مشکلات هضم ناشی از بد جویدن، سردرد، گردن‌درد، مشکلات مفصل فک، پیری زودرس صورت و غیره… همراه است.
مراقبت از پروتز دندان متحرک
- روزی دو مرتب مسواک بزنید. (دندان مصنوعی را با یک مسواک سخت و لثه را با یک مسواک نرم)
- در اولین روزهای جاسازی پروتز دندان، آن را به هنگام خواب از دهان خارج نکنید.
- از ضربه‌هایی چون برخورد محکم به سطوح سخت جلوگیری کنید.
- هفته‌ای یک مرتبه پروتز دندان متحرک را به مدت ۸ ساعت درون یک محلول ضدعفونی کننده قرار دهید.
- زمانی که از پروتز دندان استفاده نمی‌کنید، آن را در یک ظرف آب نمک قرار دهید.
- پس از خوردن غذاهای رنگی فوراً دندان مصنوعی خود را بشویید.
کلام آخر
پروتز دندان یک پروتز درون دهانی است که برای ترمیم (بازسازی) نقص داخلی مانند افتادگی دندان، شکستگی یا از بین رفتن ساختارهای نرم یا سخت فک و کام مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پروتزها در انواع مختلف ثابت و متحرک، جزئی و کامل با مواد اولیه گوناگون در دسترس عموم است که فرد با توجه به نیاز فردی و هزینه‌ای که در نظر دارد، با مشورت پزشک یک مورد را انتخاب می‌کند. توجه داشته باشید که پروتز دندان نیز همانند دندان طبیعی و حتی شاید بیشتر از آن به رسیدگی و مراقبت نیاز دارد و حفظ بهداشت دهان و دندان برای ماندگاری بیشتر آن ضروری است.
در پایان دوستانه توصیه می‌کنیم که پس از خواندن مطلب نبایدهایی برای مراقبت از دندان و لثه ها تا حد امکان مراقب دندانهای طبیعی خود باشید و قدر آنها را بدانید تا هرگز دست به دامن دندان مصنوعی نشوید. همچنین با درمان خانگی پوسیدگی دندان و دندان درد با مواد طبیعی آشنا شوید. آیا شما تجربه استفاده از پروتز دندان را دارید؟ چه اطلاعاتی در این زمینه دارید؟ نظرات و پیشنهادات خود را با ما و همراهان جالبز به اشتراک بگذارید. از همراهی شما سپاس‌گزاریم.
برگرفته از: colgate و dcd
منبع: ستـــاره